ଟଙ୍କାର ଗୁହାରି

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଭୂପତି ଭୂଷଣ ମୁଖୋପାଧ୍ୟାୟ, ଏମ୍. ଏ, ବି. ଏଲ୍

ବ୍ରିଟିଶ ଅମଳର ଏକ ଟଙ୍କିଆ ମୁଦ୍ରା
ଫୋଟ କ୍ରେଡିଟ: ୱିକିମିଡିଆ କମନସ୍

ମୋତେ ନ ଚିହ୍ନେ କିଏ ? ମୁଁ ନଥାଏ କୋଉଁଠି ? ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ପିଲା ଜନ୍ମ ହୁଏ ଓ ଲୋକେ ତାକୁ ଦେଖିବାକୁ ଆସନ୍ତି, ତା ହାତରେ ମୋତେ ଗୁଞ୍ଜି ଦେଇ ତା ମୁହଁ ଦେଖନ୍ତି ! ଲୋକେ ମୋତେ ହାର ଗୁନ୍ଥି ପିଲାଙ୍କ ବେକରେ ପିନ୍ଧାନ୍ତି ! ସେହି ଦିନୁ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ମୋର ପ୍ରଥମ ପରିଚୟ । ତା ପରେ ଯେତେବେଳେ ପିଲାଟି ବଢିଯାଏ, ସେତେବେଳେ ମୁଁ ଲୋଡା ହୁଏ ତାର ଦରମା ଦେବାକୁ ! ଯେଉଁ ଭଲ ପିଲାଏ ମନ ଦେଇ ପାଠ ପଢନ୍ତି, ସେମାନେ ମୋତେ ବୃତ୍ତିରୂପେ ପାଆନ୍ତି ! ପଢାପଢି ଶେଷ ହେଲେ ମୋତେ ଖୋଜି ଖୋଜି ସେମାନେ ଏଣେ ତେଣେ ଦଉଡ ଧାପଡ କରନ୍ତି । ମୁଁ ନ ଥିଲେ ଲୋକେ ଖାଇବାକୁପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ରହିବାର ଘର ପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ପିନ୍ଧିବାର ଲୁଗା ଖଣ୍ଡିଏ ପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ଦୋକାନୀଠାରୁ ଲୋକେ ଜିନିଷପତ୍ର ପାନ୍ତେ ନାହିଁ । ମୁଁ ନ ଥିଲେ ଚାଷୀର କୋଠିରେ ଧାନ ପୋକ ଲାଗିଯାନ୍ତା, କିନ୍ତୁ ସେ ପିନ୍ଧିବାର ଲୁଗା ପାନ୍ତାନାହିଁ, ଭାତରେ ଲୁଣ ପାନ୍ତା ନାହିଁ, ପିଲାପିଲିଙ୍କର ବିଭାଘର କରିପାରନ୍ତା ନାହିଁ, ହଳ ବଳଦ କିଣି ପାରନ୍ତା ନାହିଁ, ଜମିଦାରଙ୍କୁ ଖଜଣା ଦେଇ ପାରନ୍ତା ନାହିଁ ।

ଯେତେବେଳେ ଆମ ବଂଶକୁ ଲୋକେ ଭଲରୂପେ ଜାଣି ନ ଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଲୋକଙ୍କର କି ଅବସ୍ଥା ହେଉଥିଲା ଶୁଣ । ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ଗୋଟିଏ ଚଷା ଗୋଟିଏ କମାର ଘରକୁ ଗଲା ! ଚଷାର ହଳ କରିବା ଲାଗି ଖଣ୍ଡିଏ ଲଙ୍ଗଳ ଲୁହା ଦରକାର । ସେ କମାରକୁ କହିଲା – “ଭାଇ ! ଖଣ୍ଡେ ଲୁହା ଦେ ।“ କମାର କହିଲା – “ତୋତେ ମୁଁ ଖଣ୍ଡେ ଲୁହା ଦେଲେ ତୁ ମୋତେ କଣ ଦେବୁ !” ଚଷା କହିଲା “ ଆଉ କଣ ଦେବି ଭାଇ ! ଗଉଣିଏ ଧାନ ଦେବି ।“ କମାର କହିଲା – “ମୋର କଣ ଧାନ ନାହିଁ ? ମୋର ତ ଧାନ ଗଦା ସଢି ଯାଉଛି, ତୁ ମୋତେ କଣ ଧାନ ଦେଖାଉଛୁ । ଖଣ୍ଡେ ଲୁଗା ଦେଲେ ମୁଁ ତୋତେ ଗୋଟିଏ ଲୁହା ଦେବି ।“ ଚଷା ତହୁଁ ଗଲା ତନ୍ତି ଘରକୁ । ତନ୍ତି ସେହିପରି କହିଲା – “ମୋର ଧାନ କଣ ହେବ ? ଆଟିଏ ସୂତାଦେଲେ ଖଣ୍ଡେ ଲୁଗା ଦେବି ।“ ଚାଷୀ ବିଚରା କରେ କଣ ? ସେଇ ବାଟରେ ପାଠଶାଳାର ଅବଧାନ ଜଣେ ଯାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଚଷା ଯାଇଁ ସବୁକଥା କହିଲାରୁ ସେ ଆମ ବଂଶର ସନ୍ଧାନ କହିଲେ । ତହୁଁ ଚଷା ବିଚରା ଖୋଜି ଖୋଜି ମୋତେ ଗାଁକୁ ଆଣିଲା ! ମୋତେ ଦେଖିବାକୁ ସ୍ତିରୀ ବାଳକ ବୁଢା ଭେଣ୍ଡିଆ କେତେ ଲୋକ ଜମା ହୋଇ ପଡିଲେ ! କେତେ ଲୋକ ମୋତେ ହାତକୁ ନେଇ ଏ ପାଖ ସେ ପାଖ କରି ଦେଖିଲେ, ମୋର ଶବ୍ଦରେ ମୋହିତ ହୋଇ ମୋତେ ପଥର ଉପରେ ବାଡେଇଲେ, କଚାଡିଲେ । ବାଡିଆ କଚଡାରେ ମୋର ଦେହ ଦରଜ ହେଉଥାଏ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ମୋତେ ବାଡେଇବାରେ ଆନନ୍ଦ ପାଉଥାନ୍ତି । ମୁଁ ଗାଁକୁ ଆସିଲା ଦିନୁ ଗାଁର ଲୋକେ ଭାରି ସୁଖରେ ରହିଲେ । ଚାଷିର କୋଠିର ଧାନ କୁଆଡେ ଉଭେଇ ଗଲା, ତାର ଲଙ୍ଗଳ ଲୁହା ପାଇବାକୁ ତାକୁ ଆଉ ଭାବନା କରିବାକୁ ହେଲାନାହିଁ ; କମାର ମୋ ଅନୁଗ୍ରହରୁ ନୂଆ ଲୁଗା ପିନ୍ଧିଲା ; ତନ୍ତି ସୂତା ଗୋଛା ଗୋଛା ଆଣି ଲୁଗା ବୁଣିବାକୁ ଲାଗିଲା ।

ତୁମ୍ଭେମାନେ ମୋର କ୍ଷମତା କଥା ଶୁଣି ନିଶ୍ଚୟ ମୋର ଜନ୍ମ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିବ । ଭୂଗୋଳରେ ତୁମ୍ଭେମାନେ ଆମେରିକା ଦେଶ କଥା ପଢିଥିବ । ସେହି ଦେଶ ମୋର ଜନ୍ମଭୁମି । ସେତେବେଳେ ମୋର ଚେହେରା ଅନ୍ୟ ରକମ ଥିଲା । ଲୋକେ ସେଠାରୁ ମୋତେ ଖୋଳି ଜାହାଜରେ ଏ ଦେଶକୁ ଆଣିଲେ । ପ୍ରଥମେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ବଡ ପଥର କୋଠା ଭିତରକୁ ନେଇଗଲେ । ସେଠାରେ ଯାଇ ଶୁଣିଲି ସେ ଘରଟାର ନାମ ‘ଟଙ୍କାଶାଳ’ । ଦେଖିଲି, ସେ ଘରେ ଅନେକ କଳ ରହିଛି । ସେ ଘରେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ବଡ ଚୁଲ୍ଲି ଉପରେ ବସାଇଲେ ; ତଳେ ହୁ ହୁ ନିଆଁ ଜଳୁଛି । ଭାରି ଗରମ ; ସେ ଗରମରେ ମୁଁ ତରଳି ଗଲି ! ତାପରେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ କଳ ଭିତରକୁ ନେଇ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟି ପକାଇଲେ । ମୋର ଚେହେରା ଏକାବେଳକେ ବଦଳି ଗଲା । ଯେ ଲୋକଟି ମୋତେ ଆଣିଥିଲା, ସେ ଓଜନ କରି ଦେଖିଲା, ଯେତିକି ଓଜନ ମୋର ପୂର୍ବେ ଥିଲା, ସେତିକି ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଜନ । ସେ ଭାରି ଖୁସି ହୋଇ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ମୁଣି ଭିତରେ ପୁରାଇ ଘରକୁ ଘେନିଗଲା ।

ତାପରେ ମୁଁ କେତେ ଦେଶ ବୁଲିଲି ! କେତେ ଲୋକଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିଲି ; କେହି ମୋତେ ଦେଖିଲା କ୍ଷଣି ପାକିଟିରେ ପୁରାଇଦିଏ ; କେହି ମୋତେ ପଥରରେ ବାଡେଇ ବାଡେଇ ମୋ ଦେହ ଦରଜ କରିଦିଏ । ଶେଷରେ ଯାଇଁ ପହଞ୍ଚିଲି ଗୋଟିଏ ମୋଟା ଲୋକ ପାଖରେ । ତା ମୁଣ୍ଡରେ ନାକ ଅଗରୁ ବେଣ୍ଚିଯାଏ ତିଳକଚିତା ; ବେକରେ ଗୋଛାଏ ମାଳି ; ପେଟଟି ଗଣେଶ ପେଟ ପରି ଥନ୍ତଲ ପେଟ । ଶୁଣିଲି, ତା ନାଆଁଟି ମହାଜନ ! ସେ ମୋତେ କେତେ ବାଡେଇଲା, କେତେ ପିଟିଲା, ଶେଷରେ ନେଇ ଗୋଟାଏ ବଡ ଲୁହା ସିନ୍ଧୁକ ଭିତରେ କିଟକିଟ ଅନ୍ଧାରରେ ରଖିଲା । ସେଠି କେତେ ଜାତି ଭାଇଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମୋର ଦେଖାହେଲା । କିନ୍ତୁ ସେଠି ବେଶି ଦିନ ରହି ପାରିଲି ନାହିଁ । ମହାଜନ ମୋତେ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଗରିବ ଲୋକକୁ ଦେଲା ! ସେ ମୋତେ ତିନି ମାସ ପରେ ମହାଜନକୁ ଫେରାଇ ଦେଲା । କିନ୍ତୁ ମୋ ସାଙ୍ଗରେ ମୋର ପିଲା କେତୋଟି ମହାଜନ ଘରକୁ ଆସିଲେ !

ଆଜିକାଲି ଆମ ସୃଷ୍ଟି ସରକାରଙ୍କ ହାତରେ । ସରକାର ଦରକାର ବୁଝି ଆମକୁ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

ଏତେ ଦିନ ଯାଏ ଆମ୍ଭେମାନେ ବେଶ ସୁଖରେ ଥିଲୁଁ ; କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ଆମର ନଥିଲା । ସମସ୍ତେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଭାରି ଆଦର କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲା ଆମର ଗୋଟାକେତେ ଶତ୍ରୁ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି । ଖୁବ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲାରୁ ଆମ ଜନ୍ମ ଦେଶରୁ ଆମ ଜାତି ଭାଇମାନେ ଏ ଦେଶକୁ ବେଶି ଆସିପାରିଲେ ନାହିଁ । ସରକାର ବାହାଦୂର ଗୋଟାଏ କୌଶଳ କଲେ । ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ କାଗଜରେ ଲେଖିଦେଲେ –“ଏ କାଗଜଖଣ୍ଡିମାନ ଦେଖାଇବ, ସେ ଟଙ୍କାଟିଏ ପାଇବ, ଅଢେଇ ଟଙ୍କା ପାଇବ ।“ ଏ କାଗଜଟିମାନ ଯହୁଁ ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ ପଡିଲା, ସରକାର ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଆଣି ଗୋଟିଏ ସିନ୍ଧୁକରେ ବନ୍ଦ କରି ରଖିଲେ । ଯେତେବେଳେ କେହି ସେ କାଗଜଖଣ୍ଡମାନ ସରକାରଙ୍କୁ ଦେଲା ଓ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ପାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା କଲା, ସେତେବେଳେ ଆମେ ସେ ସିନ୍ଧୁକରୁ ପୁଣି ବାହାରିଲୁଁ । ଲୋକେ ସେହି କାଗଜ ପାଇ ଭାରି ଖୁସି ; ଆମକୁ କ୍ରମେ ଭୁଲି ଯିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେ କାଗଜ ଓଜନ ହେଲା ନାହିଁ, ତାର ଶବ୍ଦ ବି ନାହିଁ । ପାକିଟି ଭିତରେ ଆମରି ଭଳିଆ ହଜାର ହଜାର କାଗଜ ହୋଇ ରହିଗଲେ କେହି ଜାଣିବେ ନାହିଁ, ଚୋର ଡକାଇତର ଭୟ ନାହିଁ । ଗତ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବଳ ହେବାରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣା ଆପଣା କାନମୁଣ୍ଡାଟିମାନ ଆଉଁସି ଚୁପ ହୋଇ ରହିଛୁଁ । 

ବ୍ରିଟିଶ ଅମଳର ଏକ ଟଙ୍କିଆ ନୋଟ୍
ଫୋଟ କ୍ରେଡିଟ: ୱିକିମିଡିଆ କମନସ୍

ବି.ଦ୍ର: ଏହି ଲେଖାଟି ପ୍ରଥମେ ପଞ୍ଚାମୃତ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।

ନାରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମତଦାନର ଅଧିକାର

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

କୌଣସିଠାରେ ସରକାରମାନେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାପୂର୍ବକ କ୍ଷମତାରେ ଭାଗପ୍ରଦାନ କରିନାହାନ୍ତି । ସରକାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ଅଧିକାର ପାଇଁ ସାରା ୟୁରୋପରେ ଓ ଆମେରିକାରେ ଗରୀବ ଲୋକଙ୍କୁ ଓ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଲଢ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିଛି । ମହିଳାମାନଙ୍କର ମତାଧିକାର ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ୟୁରୋପରେ ବଳସଙ୍ଗ୍ରହ କଲା । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ନିର୍ବାଚନାଧିକାର ଆନ୍ଦୋଳନ କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ସମୟରେ ଅନେକ ପୁରୁଷଲୋକେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦୂରଦେଶରେ ଥିଲେ । ଆଗରୁ ଯେଉଁ ସବୁ କାମକୁ ପୁରୁଷଜନୋଚିତ କାମ ବୋଲି ଗଣା ଯାଉଥିଲା, ସେସବୁ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଏବେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ କାମ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଅନେକ ମହିଳାମାନେ ନାନା ପ୍ରକାରର କାମ ସଙ୍ଗଠିତ କରିବାକୁ ଓ ପରିଚାଳିତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏହା ଦେଖି ଲୋକେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ଓ ସେମାନଙ୍କର ନାନାଦି କାମ କରିବାର କ୍ଷମତା ବିଷୟରେ ସେମାନଙ୍କ ନିଜର ଧରାବନ୍ଧାଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏଣୁ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ନିଜକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ସମାନ ବୋଲି ଜ୍ଞାନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ।

ନିର୍ବାଚନାଧିକାରର ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭୋଟ ଦେବାର ଅଧିକାର ଦାବୀ କଲେ । ଏଥି ପ୍ରତି ଦାବୀ ଆକର୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନେ ନିଜକୁ ଶିକୁଳିରେ ରେଲିଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବାନ୍ଧୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଜେଲ ମଧ୍ୟ ଗଲେ । ଅନଶନରେ ମଧ୍ୟ ବସିଲେ । ଅନଶନରେ ବସିଥିବା ଅନେକ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀଙ୍କୁ ବଳପୂର୍ବକ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଯାଉଥିଲା । ଆମେରିକାର ମହିଳାମାନେ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ଭୋଟ ଦେବାର ଅଧିକାର ପାଇଲେ । ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସହିତ ସମତା ଭିତ୍ତିରେ ଭୋଟ ଦେବାର ଅଧିକାର ବିଲାତର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ୧୯୨୮ ମସିହାରେ ମିଳିଲା ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏନ.ସି.ଇ.ଆର.ଟି. ଛାପିଥିବା ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପୁସ୍ତକ 'ସୋସାଲ ଆଣ୍ଡ ପଲିଟିକାଲ ଲାଇଫ - ୧'ର ତୃତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟର କିଛି ଅନୁଦିତ ତଥା ସମ୍ପାଦିତ ଅଂଶ ।

ଲଦ୍ଦାଖ ଓ କେରଳ : ଭାରତରେ ବିବିଧତା

ଲଦ୍ଦାଖର ହେମିସ ମଠର ଚିତ୍ର (୧୮୭୬ ମସିହା)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ଲଦ୍ଦାଖ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟର ପୂର୍ବଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ପର୍ବତାଞ୍ଚଳର ଏକ ମରୁଭୂମି । ଏଠାରେ ବହୁତ ଅଳପ ଭାବରେ ଚାଷବାସ ସମ୍ଭବ । କାରଣ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାୟତଃ ବରଷା ହୁଏ ନାହିଁ । ବରଷଯାକର ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଭୂଇଁ ବରଫରେ ଢାଙ୍କି ହେଇଥାଏ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ବହୁତ କମ ପ୍ରକାରର ଗଛବୁରୁଛ ଉଧେଇପାରିବେ । ଖରାଦିନେ ତରଳୁଥିବା ବରଫ ଉପରେ ହିଁ ଲୋକମାନେ ନିଜର ପିଇବା ପାଣି ପାଇଁ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ।

ଏଠାକାର ଲୋକେ ମେଣ୍ଢା ପୋଷନ୍ତି । ଏହି ମେଣ୍ଢାଗୁଡ଼ିକ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର ମେଣ୍ଢା କାରଣ ଏମାନଙ୍କର ରୁମରୁ ପଶ୍ମିନା ଉଲ ମିଳେ । ଏହି ଉଲ ର ଚାହିଦା ବହୁତ । ପଶ୍ମିନାରୁ ବୁଣାହୋଇଥିବା ଚାଦରର ଦାମ ବହୁତ ବେଶୀ । ଲଦ୍ଦାଖର ଲୋକମାନେ ଏହି ମେଣ୍ଢାଙ୍କର ଉଲ କୁ ଅତି ଯତ୍ନର ସହିତ ସଙ୍ଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ଏହି ଉଲକୁ ସେମାନେ କାଶ୍ମୀରର ବେପାରୀମାନଙ୍କୁ ବିକନ୍ତି । ପଶ୍ମିନା ଚାଦର କାଶ୍ମୀରରେ ହିଁ ବୁଣାଯାଏ ।

ଲୋକେ ପ୍ରାୟତଃ ମାଂସ ଖାଆନ୍ତି ଓ ଦୁଗ୍ଧଜାତ ପଦାର୍ଥ, ଯଥା ଛେନା ଓ ଲହୁଣୀ ଆଦି ଖାଆନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିବାରର କେତୋଟି ଲେଖାଏଁ ଛେଳି, ଗାଇ ଓ ଜୋ ( ଏକ ପ୍ରକାରର ଚମରୀ ଗାଇ) ଥାଏ । ଲଦ୍ଦାଖ ଗୋଚିଏ ମରୁଭୂମି ନିଶ୍ଚୟ । ମାତ୍ର ତାହାର ମାନେ ଏହା ନୁହେଁ ଯେ ଏଠାକୁ ବେପାର ବଣିଜ କରିବା ପାଇଁ ବେପାରୀମାନେ ଆସୁନଥିଲେ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଗୋଟିଏ ଭଲ ବୈପାରିକ ରାସ୍ତା ଭାବରେ ଅତୀତରେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲା । କାରଣ ଲଦ୍ଦାଖରେ ଅନେକ ଘାଟିରାସ୍ତା ଅଛି ଯାହା ଦେଇ ଆଜିକାଲିର ତିବ୍ବତକୁ କାର୍ୱାଁ ଯାଉଥିଲା । ଏହି କାର୍ୱାଁରେ ଲୁଗାପଟା, ମସଲା, କଞ୍ଚା ରେଶମ ଇତ୍ୟାଦି ବୁହାହୋଇ ନିଆଯାଉଥିଲା ।

ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ତିବ୍ବତ ଦେଇ ଲଦ୍ଦାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ଲଦ୍ଦାଖକୁ କୁନି ତିବ୍ବତ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଚାରିଶହ ବରଷ ପୂର୍ବେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଇସଲାମ ଧର୍ମର ପ୍ରସାର ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏବେ ଏଠାରେ ବଡ଼ ଆକାରରେ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି । ଲଦ୍ଦାଖରେ ମୌଖିକ ଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ ଗୀତ ଓ କବିତାର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି । ତିବ୍ବତୀୟ ଜାତୀୟ ପୁରାଣ କେଶର ଗାଥାର ସ୍ଥାନୀୟ ସଂସ୍କରଣ ଲଦ୍ଦାଖରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଓ ଗାୟନ କରାଯାଏ ।

କେରଳ ଦେଶର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ଗୋଟିଏ ପଟେ ପାହାଡମାଳା ତ ଅନ୍ୟ ପଟେ ସମୁଦ୍ର । ଏହି ରାଜ୍ୟରେ ପର୍ବତମାନଙ୍କରେ ଗୋଲମରିଚ, ଲବଙ୍ଗ ଓ ଡାଲଚିନି ଆଦି ମସଲା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଏହି ମସଲାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ପ୍ରତି ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସର୍ବଦା ଆକର୍ଷିତ ହୋଇ ଆସିଛନ୍ତି । ଇହୁଦୀ ଓ ଆରବ ବେପାରୀମାନେ ଏଠାକୁ ସବୁଠୁ ଆଗେ ଆସିଥିଲେ । ଯୀଶୁଙ୍କର ଧର୍ମଦୂତ ସନ୍ଥ ଥମା ଏଠାକୁ ପାଖାପାଖି ଦୁଇ ହଜାର ବରଷ ଆଗରୁ ଆସିଥିବାର ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ତାଙ୍କୁ ଭାରତକୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମର ଆଗମନ ପାଇଁ ଶ୍ରେୟ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ ।

ଅନେକ ଆରବ ବଣିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଏଠାକୁ ଆସି ଏଠାରେ ବସବାସ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଇବନ ବତୁତା ନାମକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପରିବ୍ରାଜକ ମଧ୍ୟ ସାତଶହ ବରଷ ଆଗରୁ ଏଠାକୁ ଭ୍ରମଣକରିବାକୁ ଆସି ଏଠିକାର ଅନୁଭୂତି ବିଷୟରେ ଏକ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖିଥିଲେ । ସେଥିରେ ସେ ସ୍ଥାନୀୟ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କର ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କୁହନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ ଏକ ସମ୍ମାନାଷ୍ପଦ ଭାବରେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ଭାସ୍କୋଡିଗାମା ୟୁରୋପରୁ ଭାରତକୁ ସିଧା ସାମୁଦ୍ରିକ ପଥର ଆବିଷ୍କାର କଲେ, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ଜାହଜ ଆସି କେରଳ ଉପକୁଳରେ ହିଁ ଲାଗିଲା ।

ଏହି ସବୁ ନାନାଦି ଐତିହାସିକ ପ୍ରଭାବଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ କେରଳର ଲୋକେ ଇହୁଦୀ ଧର୍ମ, ଇସଲାମ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମ, ହିନ୍ଦୁଧର୍ମ ଓ ବୈଦ୍ଧଧର୍ମ ଆଦି ଅନେକ ଧାର୍ମିକ ପରମ୍ପରାର ଅନୁସରଣ କରନ୍ତି ।

ଏଠାରେ ପ୍ରଚଳିତ ମାଛମରା ଜାଲ ଚୀନ ଦେଶର ଜାଲ ପରି ଦୁଶେ ଓ ଏହାକୁ ଚୀନା-ଭାଲ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏପରିକି ଛଣାଛଣି ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ବାସନକୁ ଚୀନାଚଟ୍ଟି କୁହାଯାଏ । ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଚୀନ ଶବ୍ଦଟି ଚୀନ ଦେଶରୁ ହିଁ ଆସିଛି । ଏଠିକାର ଉର୍ବର ମାଟି ଓ ଜଳବାୟୁ ଧାନ ଚାଷ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ । ଏଠିକାର ଅଧିକାଂଶ ଲୋକେ ଭାତ, ମାଛ ଓ ପନିପରିବା ଖାଆନ୍ତି । 

ନିଜର ଭୌଗଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କେରଳ ଓ ଲଦ୍ଦାଖ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଅଲଗା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଦୁଇଟି ଅଞ୍ଚଳର ଇତିହାସରେ ଆମେ ବିବିଧ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଭାବର ସ୍ପର୍ଷ ଦେଖିବାକୁ ପାଇବା । ଉଭୟ ଅଞ୍ଚଳ ଚୈନିକ ଓ ଆରବୀୟ ବଣିକ ମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ । କେରଳର ଭୂଗୋଳ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ସେଠାରେ ମସଲାମସଲି ଇତ୍ୟାଦିର ଚାଷବାସ ହୋଇପାରିଲା ତଥା ଲଦ୍ଦାଖର ବିଶେଷ ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଏହାର ପଶମ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ବେପାରିମାନେ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇ ଆସିଲେ । ଅତଏବ ଗୋଟିଏ ଅଞ୍ଚଳର ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ଅନେକ ସମୟରେ ଇତିହାସ ଓ ଭୂଗୋଳ ଛନ୍ଦିହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବା କେବଳ ଅତୀତର କଥା ନୁହେଁ । ଆମର ସମସାମୟିକ ଜୀବନରେ ମଧ୍ୟ ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ ପାଇଁ ସ୍ଥାନରୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହେଲାବେଳେ ଆମର ସାଂସ୍କୃତିକ ପରମ୍ପରା ଓ ଜୀବନଶୈଳୀ ଆମର ନୂଆ ବାସସ୍ଥାନର ଅଂଶବିଶେଷ ବନିଯାଏ । ସେହିପରିଭାବରେ ଆମେ ଆମର ନିଜର ପଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ଜନଗୋଷ୍ଠୀର ଲୋକମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ଚଳୁଛୁ । ପରସ୍ପରର କାମ କରିବାର ବାଟ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ତଥା ନିଜର ଓ ଅନ୍ୟର ଜୀବନ, ପରମ୍ପରା ଓ ଚଳଣୀ ବିଷୟରେ ଗପଟିମାନ ଶୁଣିବାରେ ଆମେ ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରୁ ।

 

ବି.ଦ୍ର. - ଏନ.ସି.ଇ.ଆର.ଟି. ଛାପିଥିବା ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପୁସ୍ତକ 'ସୋସାଲ ଆଣ୍ଡ ପଲିଟିକାଲ ଲାଇଫ - ୧'ର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର କିଛି ଅନୁଦିତ ତଥା ସମ୍ପାଦିତ ଅଂଶ ।

ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ 

ଶ୍ରୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ, ବି.ଏ. 

କବି ସମ୍ରାଟ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ

ଅନେକ ଦିନ ପୂର୍ବେ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଗୁମସରରେ ଭଞ୍ଜବଂଶର ରାଜାମାନେ ରାଜପଣ କରୁଥିଲେ । କୁଲାଡ଼ ସେମାନଙ୍କର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା । ସେହି ବଂଶର ରାଜାମାନେ ସେଠାରେ ଆଉ ନାହାନ୍ତି । ଗୁମସର ଏବେ ଇଂରାଜ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନ ହୋଇଅଛି । 

ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ ୨୨୨ ବର୍ଷ ତଳେ ସେହି ବଂଶର ନୀଳକଣ୍ଠ ଭଞ୍ଜ ନାମକ ଜଣେ ରାଜା ସେଠାରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ । ସେ କେବଳ ଦୁଇ ବର୍ଷ କାଳ ରାଜା ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଭାଇମାନେ ଶତୃ ହୋଇ ରାଜ୍ୟରୁ ତାଙ୍କୁ ତଡ଼ି ଦେବାରୁ, ସେ ନିଜ ପରିବାର ସହିତ ନୂଆଗଡ଼କୁ ପଳାଇଥିଲେ । ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ନୀଳକଣ୍ଠ ଭଞ୍ଜଙ୍କ ପୁତ୍ର ।

ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ପ୍ରାୟ ୧୬୮୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ରାଜ୍ୟ ଛାଡ଼ି ପଳାଇବା ବେଳକୁ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ଅଳ୍ପ ବୟସର ବାଳକ ଥିଲେ । ବାଲ୍ୟକାଳରେ ସେ ମନ୍ଦ ବାଳକମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ମିଶି ସର୍ବଦା ଦୁଷ୍ଟ କାମ କରିଥାନ୍ତି ।

ଯୁବକ ହେବା ମାତ୍ରେ ତାଙ୍କ ମନରେ ବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷା କରିବାର ଇଚ୍ଛା ଜାତ ହେଲା । ସେ ବହୁ ପରିଶ୍ରମ ସହିତ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେ ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ରାମଭକ୍ତ । ସେ ଶ୍ରୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଠାରେ ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ୱାସ ରଖି ଲେଖା ପଢ଼ା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ସେ ପ୍ରତ୍ୟହ ରାମତାରକ ମନ୍ତ୍ର ଜପୁଥାନ୍ତି । ସାଧନା ବଳରେ ସେ ସକଳ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ପାରିଲେ । ଇଶ୍ୱରଙ୍କ ପ୍ରତି ଦୃଢ଼ ଭକ୍ତି, ବିଶ୍ୱାସ ରଖି ପରିଶ୍ରମ ସହିତ ପାଠ ପଢ଼ିଲେ ଉତ୍ତମ ବୁଦ୍ଧି ଓ ଜ୍ଞାନ ହୁଏ । ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣ, ଜ୍ୟୋତିଷ, ଆୟୁର୍ବେଦ ଇତ୍ୟାଦି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ଥିଲା । 

ପରେ ସେ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କଲେ । ତାଙ୍କର କବିତା ସବୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଓ ସରସ । ତାଙ୍କର ପଦ୍ୟ ଲେଖାରେ ସେହି ସମୟର ପଣ୍ଡିତମାନେ ବିଶେଷ ପ୍ରୀତ ହେଲେ । ଏଣୁ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ଅଧିକ ଉତ୍ସାହରେ ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଗଲେ । ତାଙ୍କ ଲେଖାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ସେହି ସମୟର ନୂଆଗଡ଼ ରାଜା ତାଙ୍କୁ 'ବୀରବର' ଉପାଧି ଦେଇଥିଲେ । 

ପୁସ୍ତକ ଲେଖାରେ ତାଙ୍କର ବଡ଼ ନାମ ହେଲା । ସେହି ସମୟର ବାଣପୁର ରାଜା ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ସହିତ ନିଜ କନ୍ୟାଙ୍କର ବିବାହ ଦେଲେ । ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ବାଣପୁରରେ କେତେକ ଦିନ କଟାଇଲେ । ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ମଧ୍ୟ ପଣ୍ଡିତା ଥିଲେ । 

ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ରାଜପୁତ୍ର ହେଲେ ହେଁ ରାଜପଣ କରିପାରି ନଥିଲେ ।  କିନ୍ତୁ ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କର ଦୁଃଖ ନଥିଲା । ସେ ତାଙ୍କର ଜୀବନଟା ଶାସ୍ତ୍ର ପାଠ ଓ ପୁସ୍ତକ ରଚନାରେ କଟାଇଥିଲେ । 

ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କର କୋଡ଼ିଏ ଖଣ୍ଡ ମାତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଅଛି । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ 'ବୈଦେହୀଶବିଳାଶ' ପ୍ରଧାନ ।

ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଅଶେଷ ଉପକାର କରିଅଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଲେଖା ଓଡ଼ିଆର ଗୌରବ ରଖିପାରିଛି । ସେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ବର୍ଷ ଜୀବିତ ଥିଲେ । ସେ ୧୭୨୧ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପରଲୋକ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ । 

ବି.ଦ୍ର. ଏହି ଲେଖାଟି ପ୍ରଥମେ ପିଲାଙ୍କ ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଚାମୃତର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ତୃତୀୟ (୧୯୨୬?) ସଂଖ୍ୟାରେ ଛପାଯାଇଥିଲା । 

ଜାତିରେ ମୁଁ ମାହାର

ନଅ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଆମ୍ବେଦକର ଭୋଗିଥିବା ଜାତିଗତ ବିଦ୍ୱେଷର କାହାଣୀ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ଭାରତର ମହାନତମ ନେତାଙ୍କ ଭିତରେ ଅନ୍ୟତମ ଡକ୍ଟର ଭୀମରାଓ ଆମ୍ବେଦକର ୧୯୦୧ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ନଅ ବରଷ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ସେ ଭୋଗିଥିବା ଜାତିଗତ ବିଦ୍ୱେଷର ଅନୁଭୁତିର ଏକ ବିବରଣୀ ଆମକୁ ଦିଅନ୍ତି । ସେ ନିଜ ଭାଇ ଓ କୁଟୁମ୍ବର ଲୋକମାନଙ୍କ ସହିତ ବର୍ତ୍ତମାନର ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର କୋରେଗାଓଁ ଯାଇଥିଲେ ନିଜର ବାପାଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପାଇଁ ।

" ଆମେ ବହୁତ ସମୟ ଅପେକ୍ଷା କଲୁ । ହେଲେ କେହି ଆସିଲେ ନାହିଁ । ଘଣ୍ଟେ ଚାଲିଗଲା । ଷ୍ଟେସନ ମାଷ୍ଟର ପଚରାଉଚରା କରିବାକୁ ଆସିଲେ । ସେ ଆମକୁ ଟିକଟ ଦେଖାଇବାକୁ କହିଲେ । ଆମେ ତାଙ୍କୁ ଦେଖାଇଲୁ । ସେ ଆମକୁ ପଚାରିଲେ ଯେ ଆମେ ସେଠାରେ କାହିଁକି ଲନ୍ଦରପନ୍ଦର ହେଉଛୁ । ଆମେ ତାଙ୍କୁ କହିଲୁ ଯେ ଆମକୁ କୋରେଗାଓଁକୁ ଯିବାର ଅଛି । ଆମେ ଆମର ବାପା ଓ ଚାକରବାକରଙ୍କ ପାଇଁ ଅପେକ୍ଷା କରୁଛୁ । ହେଲେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ କେହି ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସିନାହାନ୍ତି । ଆମେ କିପରି କୋରେଗାଓଁ ଯିବୁ ଆମକୁ ଜଣାନାହିଁ ।

ଆମେ ଭଦ୍ରଜନୋଚିତ ଲୁଗାପଟା ପିନ୍ଧିଥିଲୁ । ଆମର ଜାମା କିମ୍ବା କଥାବାର୍ତ୍ତାରୁ କେହି ଜାଣିପାରିବ ନାହିଁ ଯେ ଆମେ ଅଛୁଆଁମାନଙ୍କର ପିଲା ଥିଲୁ । ଷ୍ଟେସନ ମାଷ୍ଟର ପୂରା ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ଯେ ଆମେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରର ବୋଲି ଓ ଆମକୁ ସେପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଦେଖି ସେ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ସାଧାରଣ ହିନ୍ଦୁ ଚଳଣି ଅନୁସାରେ ସେ ଆମକୁ ପଚାରିଲେ ଯେ ଆମେ କିଏ । ମୁଁ ଆଦୌ ମୂହୁର୍ତ୍ତକର ଚିନ୍ତା ଭାବନା ନ କରି କହିପକାଇଲି ଯେ ଆମେମାନେ ମାହାର । (ମାହାର ସେ ସମୟର ବମ୍ବେ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିରେ ଅଛୁଆଁ ବୋଲି ଗଣାଯାଉଥିବା ଜାତିମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ଥିଲା ।) ସେ ଏହା ଶୁଣି ସ୍ତବ୍ଧ ହୋଇଗଲେ । ତାଙ୍କର ମୁହଁରେ ହଠାତ କରି ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଲା । ଆମେ ଦେଖି ପାରିଲୁ ଯେ ସେ ଜୁଗୁପ୍ସାର ବିଚିତ୍ର ଭାବନା ତାଙ୍କୁ ବଶକରିଦେଲା । ସେ ମୋର ଉତ୍ତର ଶୁଣି ତତକ୍ଷଣାତ ନିଜର କୋଠରୀକୁ ଚାଲିଗଲେ । ଆମେ ଯେଉଁଠାରେ ଥିଲୁ, ସେହିଠାରେ ଠିଆହୋଇରହିଲୁ । ପନ୍ଦର କୋଡ଼ିଏ ମିନିଟି କଟିଗଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଥିଲା । ଆମ ବାପା ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସିନଥିଲେ । ନା ସେ ଚାକରବାକରମାନଙ୍କୁ କାହାକୁ ପଠାଇଥିଲେ । ଏବେ ଷ୍ଟେସନମାଷ୍ଟର ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଇଥିଲେ । ଆମେ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇଯାଇଥିଲୁ । ଯାତ୍ରାରମ୍ଭ ସମୟର ଆନନ୍ଦ ଓ ଖୁସିର ସ୍ଥାନ ଏବେ ଉତ୍କଟ ଦୁଃଖ ନେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।

ଅଧ ଘଣ୍ଟାଏ ପରେ ଷ୍ଟେସନମାଷ୍ଟର ଫେରିଆସିଲେ । ସେ ଆମକୁ ଆମର ଭବିଷ୍ୟତ କର୍ମପନ୍ଥା ବିଷୟରେ ପଚାରିଲେ । ଆମେ କହିଲୁ ଯେ ଆମେ ଯଦି ଭଡ଼ାରେ ବଳଦଗାଡ଼ି ଗୋଟିଏ ପାଇବୁ ତାହାହେଲେ ଆମେ କୋରେଗାଓଁ ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିବୁ । ଯଦି ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥାନ ବେଶୀ ଦୂର ନୁହେଁ ତାହାହେଲେ ଆମେ ସାଙ୍ଗେସାଙ୍ଗେ ଚାଲିଯିବା ପାଇଁ ଚାହିଁବୁ । ଭଡ଼ାପାଇଁ ସେଠାରେ ଅନେକ ବଳଦଗାଡ଼ି ଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଆମେ ଯେ ମାହାର ଜାତିର ପିଲା, ସେ ବିଷୟରେ ଷ୍ଟେସନ ମାଷ୍ଟରଙ୍କୁ ମୋର ଉତ୍ତର ଶଗଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଖେଳିଯାଇଥିଲା । ଅଛୁଆଁ ଜାତିର ଲୋକଙ୍କୁ ଗାଡ଼ିରେ ନେଇ ଜାତି ଚାଲିଯିବାର ଭୟରେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ କେହି ଜଣେ ବି ଆମକୁ ନେବାପାଇଁ ରାଜି ନଥିଲେ । ଆମେ ସାଧାରଣ ଭଡ଼ାର ଦୁଇଗୁଣା ଅଧିକା ମଧ୍ୟ ଦେବାପାଇଁ ରାଜିଥିଲୁ । ହେଲେ ଆମକୁ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ ସେଠାରେ ଟଙ୍କାକଉଡ଼ିର କିଛି ମୂଲ୍ୟ ନଥିଲା । ଆମ ପାଇଁ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରୁଥିବା ଷ୍ଟେସନ ମାଷ୍ଟର କଅଣ କରିବେ ଜାଣି ନପାରି ଚୁପ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ । "

[ ଉତ୍ସ – ଡ. ବି.ଆର. ଆମ୍ବେଦକର, ରଚନାବଳୀ ଓ ଭାଷଣ । ଦ୍ୱାଦଶ ଭାଗ । ବସନ୍ତ ମୁନ (ସମ୍ପାଦକ) । ବମ୍ବେ : ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ସରକାର ]