ଶିକ୍ଷା - ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତା
ଶଶିଭୂଷଣ ରାୟ
|
ପଶ୍ଚିମ ଭାରତର ଇହୁଦି ବେନେ-ଇସ୍ରାଏଲ ଜାତିର ଶିକ୍ଷକ
୧୮୫୫-୧୮୬୨ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତୋଳିତ ଚିତ୍ର
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍ |
ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ
ବିଦ୍ୟାଳୟସମୂହର ଶିକ୍ଷାବ୍ୟବସ୍ଥାର
ଓ ସାଧାରଣ ଅବସ୍ଥାର ଏଭଳି କେତେଗୁଡିଏ
ତୃଟି ରହିଅଛି, ଯହିଁଁରେ
ସମସ୍ତ ବାଳକ-ବାଳିକାଙ୍କ
ଚକ୍ଷୁରେ ପ୍ରକୃତ ଜ୍ଞାନ-ବିକାଶ
ହେବା ଏକପ୍ରକାର ଅସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ
। କିନ୍ତୁ ଏହି ସମସ୍ତ ତୃଟି
ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
ଯେଉଁଟିକ ଜ୍ଞାନ-ବିକାଶ
ହେବାର ସମ୍ଭାବନା,
ବିଦ୍ୟାଳୟର
ସାଧାରଣ ଜ୍ଞାନଦାନପ୍ରଣାଳୀ
ଦୋଷରୁ ସେତିକି ମଧ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ
। ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ହାତରେ ଜ୍ଞାନଦାନର
ଭାର ରହିଅଛି, ସୁତରାଂ
ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନ-ଲାଭ
ଭଲ ନ ହେଲେ ସେଥି ସକାଶେ ଶିକ୍ଷକ ହିଁଁ ଦାୟୀ, ଏ
କଥା ସମସ୍ତେ କହିବେ । ଏହାର
ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ମଧ୍ୟ କଠିନ । କାରଣ, ଦେଶରେ
ଭଲ ଏବଂ ପ୍ରବୀଣ ଶିକ୍ଷକ ବଡ ଅଳ୍ପ
।
ଏହି
ସଂସାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେ ଯେଉଁ କର୍ମ
ଅବଲମ୍ୱନ କରିବେ, ସେହି
କର୍ମ ଯଥାନିୟମରେ ପରିଚାଳନା
ସକାଶେ, ସେହି
କର୍ମରେ ସିଦ୍ଧିଲାଭ ସକାଶେ
ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ଦକ୍ଷତା ଲାଭ କରିବାକୁ
ହେଲେ, ଯାହାଙ୍କର
ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟା-ବିଶେଷର
ଅଧିକାରୀ ହେବାର ପ୍ରୟୋଜନ,
ତାଙ୍କୁ
ଯନ୍ତ୍ର ସହକାରେ ସେହି ବିଦ୍ୟାରେ
ଅଧିକାର ଲାଭ କରିବାକୁ ହୁଏ ।
ଦେହତତ୍ତ୍ୱ,
ବସ୍ତୁତତ୍ତ୍ୱ,
ଚିକିତ୍ସା-ବିଜ୍ଞାନ
ପ୍ରଭୃତି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟୁତ୍ପନ୍ନ
ନ ହେଲେ ରୋଗ ଚିହ୍ନି,
ରୋଗର
କାରଣ ଓ ପ୍ରତିକାରର ଉପାୟ ବୁଝି
ରୋଗୀର ଔଷଧ-ପଥ୍ୟର
ବ୍ୟବସ୍ଥା କେହି କରି ପାରନ୍ତି
ନାହିଁ । ସୁତରାଂ ଯେ ଚିକିତ୍ସିତ
ହେବେ, ତାଙ୍କୁ
ସର୍ବାଗ୍ରେ ସେହି ସବୁ ଶାସ୍ତ୍ରରେ
ଜ୍ଞାନଲାଭ କରିବାକୁ ହେବ । ଆଇନ
ନ ଜାଣି, ବିଚାର-ପ୍ରଣାଳୀ
ନ ବୁଝି କେହି ମକଦ୍ଦମା ଚଳାଇ
ପାରନ୍ତି ନାହିଁ; ସୁତରାଂ
ଓକିଲ ହେଲେ ପ୍ରଥମରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା-ଶାସ୍ତ୍ର
ପଢ଼ିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନ ଓ
କଳ-କୌଶଳ
ଯେ ଆୟତ୍ତ କରିଅଛନ୍ତି,
ସେ
ଇଞ୍ଜିନିୟର ହେବେ । ବାଣିଜ୍ୟରେ
ଦେଶର ଶ୍ରୀ-ସମ୍ପଦ
ବୃଦ୍ଧି ଯେ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛୁକ,
ତାଙ୍କୁ
ଅର୍ଥନୀତି ଶାସ୍ତ୍ରର ତତ୍ତ୍ୱାଧିକାରୀ
ହେବାକୁ ପଡିବ । କିରାଣୀ ହେଲେ
କିରାଣୀ ବିଦ୍ୟା ଅଭ୍ୟାସ କରିବାକୁ
ହେବ ।
ସଂସାରରେ
ସମସ୍ତ କର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷା-ଦାନ
କର୍ମ କଣ ଏଡ଼େ ସହଜ ଯେ,
ଏହା
ସକାଶେ ବିଶେଷ କୌଣସି ଯୋଗ୍ୟତା ଲାଭର ପ୍ରୟୋଜନ ହୁଏ ନାହିଁ ?
ଏହା
କଣ ଭାତ ଖାଇବା ଭଳି, ଲୁଗା
ପିନ୍ଧିବା ଭଳି, ଅଥବା
ଶୋଇବା ଭଳି ଗୋଟାଏ
ସାମାନ୍ୟ
କାର୍ଯ୍ୟ ଯେ, ଯେ
କେହି ଇଚ୍ଛା କଲେ କରିପାରିବେ ?
ଅବଶ୍ୟ
କେବଳ ବର୍ଣ୍ଣ-ବିନ୍ୟାସ
ଶିଖାଇବା, ବହି
ପଢ଼ାଇବା, ଲେଖାଇବା,
ପଢ଼ା ଦେବା ଓ ନେବା, ନ
ପାରିଲେ ବେତ୍ରାଘାତ, ଏହି ସବୁ
ଯେବେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ହୁଏ ଏବଂ ଏଥିରେ
ଯେବେ ଶିକ୍ଷା ଦାନ କର୍ମରେ
ସିଦ୍ଧିଲାଭ ହୁଏ, ତେବେ
ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସହଜ କାର୍ଯ୍ୟ,
ସନ୍ଦେହ
ନାହିଁ । ଯେ ଯେଉଁ ବହିରୁ ପଢ଼ା ଦିଅନ୍ତି ଓ ନିଅନ୍ତି,
ତାଙ୍କର
ସେହି ବହିଖଣ୍ଡିକର ସାଧାରଣ ଭାବରେ
ବୁଝିବାର ବିଦ୍ୟା ଥିଲେ ତାଙ୍କ
ପକ୍ଷରେ ଅବଶ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ।
ଜ୍ଞାନ-ଗ୍ରହଣରେ
ଓ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରରେ ବାଳକର ମନ,
ମନର
ଶକ୍ତି ଓ ବୃତ୍ତିସମୂହର ପୁଷ୍ଟି
ଓ ବିକାଶସାଧନ ପ୍ରଭୃତି ହିଁ
ଶିକ୍ଷାଦାନର ପ୍ରକୃତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ
। ବାଳକ ଯହିଁରେ ଦତ୍ତ ଜ୍ଞାନ ମନରେ
ଗ୍ରହଣ ଓ ଆୟତ୍ତ କରିପାରିବ,
ଯହିଁରେ
ଦତ୍ତ ଜ୍ଞାନ ମନରେ ଗ୍ରହଣ ଓ ଆୟତ୍ତ
କରିପାରିବ, ଯହିଁରେ
କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଏହି ଆୟତ୍ତ ଜ୍ଞାନରୁ
ବାଳକର ମନୋବୃତ୍ତି ଓ ମାନସିକ
ଶକ୍ତି ସମୂହର ନିୟମିତ ସ୍ଫୁରଣ
ହେବ, ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ
ସେହିଭଳି ଭାବରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ
କରିବାକୁ ହେବ । ସୁତରାଂ ମନ
ପଦାର୍ଥଟି-ମନର
ଶକ୍ତି ଓ ବୃତ୍ତିସମୂହର ସ୍ୱାଭାବିକ
ପ୍ରକୃତି, ଗତି
ଓ କ୍ରିୟା କିପରି,
ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ
ସର୍ବପ୍ରଥମରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ
ତାହା ଚିହ୍ନିବାକୁ ହେବ । ଏହା
ଉତ୍ତାରୁ ତାହାଙ୍କୁ ଶିଖିବାକୁ
ହେବ, କି
କୌଶଳରେ ବିଷୟ ପ୍ରତି ବାଳକର
ଚିତ୍ତାକର୍ଷଣ ଓ ମନଃସଞ୍ଜୋଗ ହେବ,
ମନରେ
ଜ୍ଞାନ ଅଙ୍କିତ ହେବ ଏବଂ କିପରି
ସେହି ଅଙ୍କିତ ଓ ଗୃହିତ ଜ୍ଞାନ
ଅବଲମ୍ୱନରେ ବାଳକର ଚିନ୍ତା ଓ
କଳ୍ପନାଶକ୍ତି ପରିଚାଳିତ ଓ
ଅନୁଶୀଳିତ ହେବ, କ୍ରମେ
କ୍ରମେ କିପରି ତହିଁରୁ ବିଚାର ଓ
ଯୁକ୍ତିଶକ୍ତିର ଉନ୍ମେଷ ହେବ ।
ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରରେ ବାଳକର ଜ୍ଞାନ
ପିପାସା କିପରି ବଢ଼ିବ,
କେଉଁଠାରୁ
କିପରି ଭାବରେ ଜ୍ଞାନାମୃତରସ
ଆଣି ସେହି ପିପାସାର ତୃପ୍ତି ସାଧନ
କରିବାକୁ ହେବ, ତାହା
ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଶିଖିବାକୁ ହେବ ।
ଏହା
କଅଣ ସବୁ ପ୍ରକାର ଲୋକଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ?
ବିଶେଷ
କୌଣସି ବିଦ୍ୟାର ଆଲୋଚନା ବ୍ୟତୀତ
ସହଜରେ ଏହି ଦକ୍ଷତା ଲାଭ କରିବାକୁ
କେହି ସମର୍ଥ ନୁହନ୍ତି ।
ବି.ଦ୍ର. - ଶଶିଭୂଷଣ ରାୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ 'ଶିକ୍ଷା' ଶୀର୍ଷକର ଏହି ବହିଟିର ପ୍ରଥମ
ସଂସ୍କରଣ ୧୯୫୩ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରକାଶକ ହେଲେ କଟକସ୍ଥ ଗୋପବନ୍ଧୁ
ସାହିତ୍ୟ ମନ୍ଦିର ।