ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କର ଶିକ୍ଷାବିଚାର: 'କାଶୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଭିଭାଷଣ - ୩'
ଅନୁବାଦକ - ଚିତ୍ତରଞ୍ଜନ ଦାସ
 |
କଙ୍ଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ମୃଦୁଲା ସାରାଭାଇଙ୍କ ସହ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ (୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଉତ୍ତୋଳିତ ଚିତ୍ର)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍ |
ଲୋକେ
ଇଂରେଜୀ ବକ୍ତୃତା ବିନ୍ଦୁବିସର୍ଗ
ବୁଝିପାରୁ ନଥିଲେ ହେଁ ସେମାନଙ୍କର
ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଓ ସହଜାତ ଶିଷ୍ଠାଚାର
ଦେଖି ମୁଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟନ୍ୱିତ
ହୋଇଗଲି । ସେମାନେ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ
ଗୋଳମାଳ କରିଥାନ୍ତେ ;ମାତ୍ର
ସେମାନେ ତାହା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ମୋର ଏ କଥାରେ ଆପଣମାନଙ୍କର ସନ୍ଦେହ
ହେଉଥିଲେ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କୁ ହାତ
ଉଠାଇବାକୁ କହି ମୁଁ ପ୍ରମାଣ
କରିଦେଇପାରେ ଯେ କେତେ ଅଳ୍ପ
ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେ
ଅଳ୍ପ ତାହା ବୁଝିଛନ୍ତି ।
ଆଉ
ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣମାନଙ୍କର
ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିବାକୁ ମୋର
ଲୋଭ ହେଉଅଛି । ମୁଁ ଯାହା ଆଦୌ ଆଶା
କରି ନଥିଲି ସେପରି ଗୋଟିଏ ଦୃଶ୍ୟ
ଆଜି ସକାଳେ ଦେଖିଲେ । ମାଲବୀୟଜୀଙ୍କଠାରୁ
ନୀରବ ଆଶୀର୍ବାଦ ଗ୍ରହଣ କରି ତାଙ୍କ
ଘର ବାଟେ ଛାତ୍ରମାନେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା
କରି ଆଜି ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଉପଲକ୍ଷେ
ଯାଉଥିଲେ । ସେମାନେ ଯେପରି ଚାଲୁଥିଲେ
ସେଥିରୁ ବ୍ୟାୟାମ ଶିକ୍ଷାର ଅତି
ପ୍ରାଥମିକ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ
ଧରାପଡ଼ିଯାଉଥିଲା । ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ
ପରି ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବରେ ପାଦ ମିଳାଇ
ଓ ମେରୁଦଣ୍ତକୁ ସିଧା କରି ଚାଲିବା
ପରିବର୍ତ୍ତରେ ସେମାନେ ବିଶୃଙ୍ଖଳ
ଓ ନିର୍ଲକ୍ଷ୍ୟ ଭାବରେ ଯାଉଥିଲେ
।
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ପ୍ରକାଣ୍ତ ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ଯେଉଁ
ଦୃଶ୍ୟ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ
ଜଣାଏ,ତାହା
ବିଷୟରେ ପଦେ ନକହି ମୁଁ ରହିପାରୁ
ନାହିଁ । ଚାହିଁବା ମାତ୍ରେ
ମାଲବୀୟଜୀଙ୍କୁ ମିଳିଯାଉଥିବା
ଅର୍ଥ ଯୋଗୁଁ ଏଠାକାର ସୁଗମ୍ୟ
ପ୍ରାସାଦମାଳା ସହିତ ଏହି ତୋରଣର
ମଧ୍ୟ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅଛି । ମାତ୍ର
ତୋରଣର ଶିଖରରେ ମୁଁ କଅଣ ଦେଖିଲି
? ଇଂରାଜୀରେ
ବନାରସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ଅଧିକ ଭାଗ (ତିନି-ଚତୁର୍ଥାଂଶ)
ମାଡ଼ି
ବସିଛି । ଯେଉଁ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ
ଆପଣମାନେ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିବାର
କଥା ସେହି ହିନ୍ଦୀରେ ମାତ୍ର
ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ
ପରିସରରେ ଲେଖାହୋଇଛି । ଏଠାରେ
ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର କି ଆବଶ୍ୟକତା
ଥିଲା ମୁଁ ବୁଝିପାରୁ ନାହିଁ
ଯେଉଁମାନେ ଏହାର ଦାୟିତ୍ୱରେ
ଥିଲେ ସେମାନେ ଟିକିଏ ଚିନ୍ତା
କରିଥିଲେ ଜାଣିପାରିଥାନ୍ତେ ଯେ
ଦେବନାଗରୀ ଓ ପାର୍ଶୀ ଲିପିରେ ଏ
ନାମ ଲେଖା ହୋଇଥିଲେ ଠିକ୍ ହୋଇଥାନ୍ତା
। ମାଲବୀୟଜୀଙ୍କର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ପାଇଁ ଓ ସାର୍ ରାଧାକୃଷ୍ଣନ୍ଙ୍କର
ସାଂପଦାୟିତ ଐକ୍ୟ ପାଇଁ ଯେଉଁ
ଅଭିଳାଷ ଅଛି ଏହି ଲେଖା ଲୋକଙ୍କ
ଆଗରେ ଗୋଟିଏ ସଙ୍କେତ ହୋଇଥାନ୍ତା
। ହିନ୍ଦୀ ଓ ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଉଭୟକୁ ଏ
ଅଞ୍ଚଳ ଲୋକେ ବୁଝୁଥିବାରୁ ଏବଂ
ଉଭୟ ଲିପି ସହ ପରିଚିତ ହୋଇଥିବାରୁ
ଏହା ଶୋଭା ପାଇଥାନ୍ତା । ଇଂରେଜୀ
ଶିଖିବାରେ ଆମେ ବହୁକାଳ ନଷ୍ଟ
କରିବା ହେତୁ ଆମର ମନ ଜଡ଼ ଓ
ସ୍ମୃତିଶକ୍ତି ଓ କଳ୍ପନାଶକ୍ତି
ଖର୍ବ ହୋଇଯାଇଛି ।
ହିନ୍ଦୀ
କହି ଜାଣି ନଥିବା ଲୋକ ପକ୍ଷରେ
ହିନ୍ଦୀ ଓ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶିଖିବା
ଆଦୌ କଷ୍ଟକର ନୁହେଁ । ଗୁଜୁରାତୀ,ବଙ୍ଗଳା
ବା ମରାଠୀ ଜାଣିଥିବା ଲୋକକୁ ମୁଁ
ମାତ୍ର ତିନି ମାସ ମଧ୍ୟରେ ହିନ୍ଦୀ
ଶିଖାଇ ଦେଇପାରେ । ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ
ଭାଷା ତାମିଲ,ତେଲୁଗୁ,ମଲୟାଲମ୍
କନ୍ମଦ-ସଂସ୍କୃତ
ଶବ୍ଧରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ । ଯଦି ଆମ ଭିତରେ
ଟିକିଏ ଆଗ୍ରହ ଓ ସ୍ୱଦେଶପ୍ରୀତ
ଥାନ୍ତା ,ତେବେ
ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ଭାଷାପୁଞ୍ଜ
ସମେତ ସମସ୍ତ ସଂସ୍କୃତ ସମ୍ଭୁତ
ଭାଷାକୁ ଦେବନାଗରୀ ଲିପିରେ
ଲେଖିବାକୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଦ୍ୱିଧା
କରନ୍ତୁ ନାହିଁ । ଏହି
ଭାଷାଗୁଡ଼ିକରେ ବହୁ ଶବ୍ଧ ସମାନ
ଅଛି । କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ ମାତ୍ର
ଲିପିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ହଠାତ୍
ଦୃଷ୍ଟିରେ ପଡ଼ିବା ଭଳି ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ
ମଧ୍ୟ ଅଛି । ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ମନ
ଅବସନ୍ନ ହୋଇ ପଡ଼ି ନଥିଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ
ସହଜରେ ଅଧଡ଼...
ଭାରତୀୟ
ଭାଷା ଶିଖି ନିଅନ୍ତେ । ପଣ୍ତିତମାନେ
ହିନ୍ଦୀରେ ଯେପରି ସଂସ୍କୃତ ଓ
ଶବ୍ଦମାନ ଭଳି ଦେଉଛନ୍ତି ସେହିପରି
ଉର୍ଦ୍ଦୁ ପାଠୁଆମାନେ ସେଥିରେ
ପାର୍ଶୀ ଓ ଆରବୀ ଶବ୍ଦ ଖନ୍ଦି
ଦେବାକୁ ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରୁ ନଥିଲେ
ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଶିଖିବା କଷ୍ଟକର ହୁଅନ୍ତା
ନାହିଁ ।
ଆଉ
ଗୋଟିଏ କଥା ଆପଣମାନଙ୍କୁ କହିଥାଏଁ
। ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର
ପରମ୍ପରା ଏହାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ସୂଚକ
ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଥିବା ଆଶା କରାଯାଏ
। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ
ଓ କ୍ୟାମ୍ୱ୍ରିଜ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ବ୍ଲଟିଂ
ପେପର (ଗ୍ରୁପା
କାଗଜ) ।
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଅଛୁଁ ବୋଲି
ଆତ୍ମପ୍ରସାଦ ଲାଭ କରିଛୁଁ । ଏହି
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ
ଲୋକସାଧାରଣଙ୍କର ଅଭାବ ଅସୁବିଧା
ବା ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ
ପୁରାଣ କରୁଛନ୍ତି କି?
ଆପଣଙ୍କର
ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟ ବିଶେଷତ୍ୱ ଏହା
ଯେ ଏଠାରେ ଯେଉଁ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ
ଓ ଟେକ୍ନୋଲଜୀ
ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଏ ,ତାହା
ଅନ୍ୟ କୁ ମାପି ନାହିଁ । ଏହାକୁ
ମୁଁ ଗୋଟିଏ ବିଶେଷତ୍ୱ ବୋଲି ବିଚାର
ନାହିଁ । ମୁଁ ଗୋଟିକର ସୂଚନା
ଦେଉଛି । ଆଲିଗଡ଼ରୁ ଯୁବକ
ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଆପଣମାନଙ୍କର
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଆକର୍ଷଣ
କରିପାରିଛନ୍ତି କି?
ସେମାନଙ୍କ
ସହିତ ଆପଣମାନେ ନିଜକୁ ମିଳାଇ
ଦେଇପାରିଛନ୍ତି କି?
ମୁଁ
ମନେ କରୁଛି ଯେ ତାହା ହିଁ ଆପଣମାନଙ୍କର
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ବିଶେଷ ଅବଦାନ
ଖାସ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉ । ଈଶ୍ୱର
ମାଲବୀୟଜୀଙ୍କୁ ଆମ ଭିତରେ ଆଉ
କେତେ ବର୍ଷ ରଖିଲେ ଅର୍ଥ ଆସିବ,
ଅର୍ଥ
ଅଧିକ ଆସିବ,
ମାତ୍ର
ମୁଁ ଯେଉଁ ଅଲୌକିକ କାର୍ଯ୍ୟ
ଚାହୁଁଛି-
ହିନ୍ଦୁ
ଓ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୃଦୟର
ମିଳନ-ତାହା
ପଇସା ଦ୍ୱାରା ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ
।
ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଏଠାକୁ
ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣନ୍ତୁ ଏବଂ
ସେମାନେ ଉକ୍ତ ନିମନ୍ତ୍ରଣ
ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ,
ଆପଣମାନେ
ମନରେ କିଛି ଧରନ୍ତୁ ନାହିଁ ।
ଲୋକମାନ୍ୟ ତିଳକଙ୍କର ଗଣନାରେ
ଯେଉଁ ସଭ୍ୟତା ଦଶ ହଜାର ବର୍ଷର
ପୁରୁଣା ବା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଗଣନାରେ
ଆହୁରି ପୁରୁଣା,
ଆପଣମାନେ
ସେହି ମହାନ୍ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରତିନିଧି
। ସେହି ସଭ୍ୟତାର ବିଶେଷ ଅବଦାନ
ହେଉଛି ସାରା ସଂସାରକୁ ମିତ୍ର
କରିବା । ପବିତ୍ର ଗଙ୍ଗାନଦୀ ପରି
ଆମର ସଭ୍ୟତା ବାହାରର ବହୁ ଧାରାକୁ
ନିଜ ଭିତରେ ମିଳାଇ ନେଇଛି ଏବଂ
ମୋର ନିବେଦନ ଯେ ଯେଉଁ ହିନ୍ଦୁ
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତ
ଓ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ
କରିବାକୁ ଯତ୍ନ କରୁଛି । ଅନ୍ୟ
ସଂସ୍କୃତରେ ଯାହା କିଛି ଉତ୍କଷ୍ଟ
ରହିଛି,
ସେଗୁଡ଼ିକ
ସ୍ୱାଗତ କରୁ ଓ ନିଜ ଭିତରେ ସମାବିଷ୍ଟ
କରିନେଉ ଏବଂ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ଐକ୍ୟ
ଓ ସଂପ୍ରୀତିର ଆଦର୍ଶ ହେଉ । ଏପରି
ଗଢି ଉଠିବାକୁ ଇଂରେଜୀ ସାହାଯ୍ୟ
କରିବ ନାହିଁ । ଆମର ପ୍ରାଚୀନ
ଜ୍ଞାନ ଆମର ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ
ଯଥୋଚିତ ଭାବରେ ଆମେ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ
ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ ମର୍ମ ବୁଝିଲେ-ଆପଣମାନଙ୍କର
ସହାୟକ ହେବ ।
ଆଉ
ପଦେ କହି ମୋର ବକ୍ତବ୍ୟ ଶେଷ କରିବି
। ଆପଣମାନେ ପ୍ରାସାଦୋପମ ଛାତ୍ରାବାସରେ
ରହୁଛନ୍ତି ;
ମାତ୍ର
ପଣ୍ତିତଜୀ ଯେଉଁ କ୍ଷୁଦ୍ର କୁଟୀରରେ
ଅତି ସାଦାସିଧା ଭାବରେ ଓ ନିରାଡ଼ମ୍ୱର
ଭାବରେ ରହନ୍ତି ତାକୁ ଦେଖନ୍ତୁ
। ତାଙ୍କ କୋଠରୀ ଭିତରକୁ ଯାଇ
ଦେଖନ୍ତୁ କୌଣସି ସାଜସଜ୍ଜା ନାହିଁ
ଏବଂ ଅତି ସାମାନ୍ୟ ଉପକରଣ । ଆପଣମାନେ
ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ହେବେ
ତାଙ୍କର ଜୀବନର ଅନୁକରଣରେ ନିଜର
ଜୀବନ ଗଢ଼ନ୍ତୁ । ଆପଣମାନଙ୍କ
ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକେ ଦରିଦ୍ର ପିତାମାତାଙ୍କର
ସନ୍ତାନ । ଦରିଦ୍ର ଲୋକଙ୍କର
ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ ଆପଣମାନେ କରିବେ,
ଏକଥା
ଭୁଲିଯାନ୍ତୁ ନାହିଁ । ତେଣୁ
ଅୟସ-ବିଳାସର
ଜୀବନ ଆମ ଦେଶର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସହ
ଖାପ୍ ଖାଏ ନାହିଁ । ମାଲବୀୟଜୀଙ୍କର
ପରି ଆପଣମାନେ ପ୍ରତ୍ୟେକେ ସରଳ
ଜୀବନ ଯାପନ ଓ ମହାନ୍ ଚିନ୍ତନର
ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ହେଉନ୍ତୁ । ମୋର
ବକ୍ତବ୍ୟ ଯଦି ଆପଣମାନଙ୍କର ହୃଦୟକୁ
ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି ,
ତେବେ
ତାକୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବା
ପାଇଁ ଭଗବାନ ପ୍ରଜ୍ଞା ଓ ଦୀର୍ଘାୟୁ
ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଦିଅନ୍ତୁ ।
ହରିଜନ
,ତା
୧-୨-୧୯୪୨
