ଓଡ଼ିଶାର ଭୂଗୋଳ - ଭୂତାତ୍ତ୍ୱିକ ଇତିହାସ

ଲେଖକ - ବି. ଏନ୍. ସିଂ 

ଅନୁବାଦକ - ହେମନ୍ତ କୁମାର ଦାସ

କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଦେଓମାଳି ପର୍ବତ ଶିଖର (ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍)

ଭୂତାତ୍ତ୍ୱିକ ଇତିହାସ

ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳାର ଗ୍ରାନୁଲିଟକ ଶିଳା ତିଆରି ସହିତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଭୂତାତ୍ତ୍ୱିକ ଇତିହାସ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ବୋଧହୁଏ ଏହା ହିଁ ସବୁଠାରୁ ପୁରାତନ ଶିଳା, ଯାହା ଉପରେ ଲୌହ ଅୟସ୍କ ପୁଞ୍ଜର ଅବକ୍ଷେପ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହିଛି ଯାହା ଧାରୱାଡ଼ ଏବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୀର ଉପତ୍ୟକାରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ମିଳୁଥିବା ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ତଥ୍ୟରୁ ପୂର୍ବଘାଟ ଶିଳାଗୁଡ଼ିକର ଐତିହାସିକ ସ୍ଥିରତା ବିଚାର କଲେ, ବେଶ୍ ଜଟିଳତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ରୂପାନ୍ତରଣର ବୟସ ଚାର୍ଣ୍ଣୋକାଇଟର ପୁନଃସ୍ଥାପନ ସହିତ ହେଲା ୨୬୦ କୋଟି ବର୍ଷରେ ୧୩୦,୧୫୨ ଏବଂ ୭୦ ରୁ ୪୫ କୋଟି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ।

ଲୌହ ଅୟସ୍କ ପୁଞ୍ଜର ରୂପାନ୍ତ ଅବକ୍ଷେପ ଓ ରୂପାନ୍ତବେସିକ୍ ଶିଳା ବୋଧହୁଏ ପୂର୍ବଘାଟର ସ୍ଥିର ଭୂଖଣ୍ଡର ସୀମାନ୍ତରେ ଥିବା ଭୂଅଭିନତିରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା । ଏଇ ଶିଳାର ରୂପାନ୍ତରଣ ଭାଞ୍ଜ ଓ ଗ୍ରାନିଟାଇଜ୍ରେସନ ସହିତ ସିଂହଭୂମି ଗ୍ରାନାଇଟ ଓ ସମକାଳର ଶିଳା ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ । ଲୌହ ଅୟସ୍କ ପର୍ବତନ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ୨୭୦ କୋଟି ବର୍ଷ ତଳେ । ଲୌହ ଅୟସ୍କ ପର୍ବତନର ସମାପ୍ତି ପରେ ହିଁ ପୂର୍ବଘାଟ ଏବଂ ଲୌହ ଅୟସ୍କ ପୁଞ୍ଜର ଶିଳାଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ଆସିଥିଲା ।

କୋଇରା ଶିମିଳିପାଳ ପୁଞ୍ଜର ଭୂତାତ୍ତ୍ୱିକ ଇତିହାସରେ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଘଟଣା । ଏହି ସମୟରେ ପୃଥିବୀର ଆଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଏକ ବୃହତ ଧରଣର ଫାଟ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା, ଯାହା ଉପର ମାଣ୍ଟଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସି ଯାଇଥିଲା । ସେଥି ପାଇଁ ଗାଢ଼ ଆଗ୍ନେୟ ବିସ୍ଫୋରଣ ଏବଂ ମାଗ୍ନାୟନ ସଙ୍ଘଟିତ ହୋଇଥିଲା । ଭଙ୍ଗକ୍ରିୟା ଯୋଗୁ ଶିଳାଗୁଡ଼ିକର ବିରୁପଣ ଘଟି ପ୍ରଶସ୍ତ ଖୋଲା ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ଭାଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ତାହା ଓଲଟି ମଧ୍ୟ ଯାଇଥିଲା । ଗାଙ୍ଗପୁର ସିଂହଭୂମି ଶିଳା ସିଂହଭୂମି ପର୍ବତନ କ୍ରିୟା ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଯାହା ଘଟିଥିଲା ୮୫ କୋଟି ବର୍ଷ ତଳେ ।

ପୁରାଜୀଜୀ କଳ୍ପର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂର୍ବଘାଟ ବଳୟରେ ସ୍ଥିରାବସ୍ଥା ରହିଥିଲା । ତାହା ପରେ ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରସାରିତ ଭାବରେ ଅସାମୁଦ୍ରିକ ନିକ୍ଷେପରେ ଥିବା କୋଇଲା ଶଯ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଏକତ୍ର ବିଚ୍ୟୁତିକରଣ ଘଟିଲା । ଏହି ବିଚ୍ୟୁତ ଦ୍ରୋଣାଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ବିସ୍ତାରିତ ହିମସଞ୍ଚରଣ ହେଲା, ଯାହା ଅବକ୍ଷେପଣ ସହିତ ଶୁକ୍କ ପାଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା । ସାମୟିକ ବିଚ୍ୟୁତି ଏବଂ ଅବନମନ ଫଳରେ ବେସିକ ସିଲ୍ ଏବଂ ଡାଇକ୍‌ମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

ଓଡ଼ିଶାର ଉତ୍ତର ପୂ୍ର୍ବ ସୀମାରେ ପ୍ରାକ୍ କାମ୍ୱ୍ରିୟାନ ଆବରଣକୁ ଆଦ୍ୟ ତୃତୀୟ କଳ୍ପରେ ସାଗର ଦୂରକୁ ହଟେଇ ଦେଇଥିଲା । ବାରିପଦା ଶଯ୍ୟାର ଉପସ୍ଥିତି ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର ଉପକୂଳ ଗଠନରେ ତ୍ରିକୋଣଭୂମିର ଅବକ୍ଷେପ ପୂରଣ ଏହାର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଉଦାହରଣ । ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଲାଟେରାଇଟ ସହିତ ଉଭିଦ ପୃଷ୍ଠ ଏଠି ୧,୦୦୦ରୁ ୧,୫୦୦ ମିଟର ମଧ୍ୟରେ ମିଳେ, ଯାହା ହୁଏତ ଚତୁର୍ଥ କଳ୍ପରେ ଉବ୍ଧାନ ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।

ବି. ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି 'ଓଡ଼ିଶାର ଭୂଗୋଳ' ବହିର ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂସ୍କରଣରୁ ନିଆଯାଇଛି । ମୂଳ ଇଂରାଜୀ ବହିଟିର ଲେଖକ ହେଲେ ବି. ଏନ୍. ସିଂହ । ପୁସ୍ତକଟିକୁ ଓଡ଼ିଆକୁ ଅନୁବାଦ କରିଛନ୍ତି, ହେମନ୍ତ କୁମାର ଦାସ । ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦଟି ପ୍ରଥମେ ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଛପା ଯାଇଥିଲା । ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରକାଶକ ହେଲେ, ଦିଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ନ୍ୟାସନାଲ ବୁକ୍ ଟ୍ରଷ୍ଟ, ଇଣ୍ତିଆ ସ‌ଂସ୍ଥା ।