ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ରର ନିର୍ମାଣ

ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ନୃତତ୍ୱରେ ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ରର ନିର୍ମାଣ (୧୭୯୯)
ଚିତ୍ରକର - ଜେ ରାଟେଲବ୍ୟାଣ୍ଡ ତଥା ଜେ ବୁୱେର୍
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ଲିଙ୍ଗଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଆମର ଧାରଣା ଅଛି । ଗୋଟିଏ ଝିଅ ବା ପୁଅ ହେବା ବୋଇଲେ କଅଣ ? ତୁମ ଭିତରୁ ଅନେକ ଲୋକ କହିବେ ଯେ, “ଆମେ ପୁଅ ଓ ଝିଅ ଭାବରେ ଜନମ ନେଇଛୁ । ଏହା ପୂର୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ । ଏହି ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିବାରେ କଅଣ ଅଛି ?” ଆସ ଦେଖିବା ଏହା କେତେ ସତ କେତେ ମିଛ ।

ତଳେ କିଛି ବାକ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି । ଓ ଝିଅ ଓ ପୁଅ କରି ଦୁଇଟି ବିଭାଗ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ତୁମକୁ ଯାହା ଠିକ ଲାଗୁଛି, ସେହି ଅନୁସାରେ ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଏହି ଦୁଇଟି ବିଭାଗରେ ସଜାଇ ରଖ । ସେମାନେ ଭଲ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାନ୍ତି । ସେମାନେ ଧୀରସ୍ଥିର ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି ଓ ନମ୍ର ଅଟନ୍ତି । ସେମାନେ ଶାରରୀକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ । ସେମାନେ ନାଚ ଓ ଚିତ୍ରାଙ୍କନରେ ପାରଦର୍ଶୀ । ସେମାନେ କାନ୍ଦନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନେ ଗଣ୍ଡଗୋଳ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ଖେଳରେ ପୋଖତ । ସେମାନଙ୍କୁ ରାନ୍ଧିବା ଭଲ ଜଣା । ସେମାନେ ମନୁଆ ଓ ଭାବପ୍ରଧାନ । ବାଳିକାମାନେ                             ବାଳକମାନେ ୧                                          ୧ ୨                                          ୨ ୩                                          ୩ ୪                                          ୪ ୫                                          ୫ ଏବେ ତୁମେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ଦେଖ ଯେ କିଏ କେଉଁ ବାକ୍ୟକୁ କେଉଁ ବିଭାଗରେ ରଖିଛନ୍ତି । ପିଲମାନେ କାହିଁକି ଯେ ଏପରି କଲେ ସେ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର । ତୁମେମାନେ ପୁଅପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଯେଉଁ ସବୁ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖିଲ, ସେହିସବୁ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ କଅଣ ସେମାନଙ୍କର ଜନ୍ମଜାତ ଅଟେ ?

ତୁମେ ଏହି ବାକ୍ୟଟିକୁ ଦେଖ – “ସେମାନେ କାନ୍ଦନ୍ତି ନାହିଁ” । ତୁମେ ଦେଖିଥିବ ଯେ ଏହି ଗୁଣଟିକୁ ପୁଅ ପିଲା ଓ ପୁରୁଷଲୋକଙ୍କ ସହିତ ଯୋଡ଼ିଦିଆଯାଏ । ହେଲେ ଶିଶୁ ବା ବାଳକ ଅବସ୍ଥାରେ ପୁଅପିଲାମାନେ ତଳେ ପଡ଼ି ଆଘାତ ପାଇଲେ, ତାଙ୍କର ବାପା ମାଆ ଓ ପରିବାରର ଅନ୍ୟଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ ସାନ୍ତ୍ୱନା ଦେବାପାଇଁ କହନ୍ତି, “କାନ୍ଦନା । ତୁ ପୁଅପିଲା ପରା । ପୁଅପିଲାମାନେ ସାହସୀ ହେବା କଥା । ସେମାନେ କାନ୍ଦନ୍ତି ନାହିଁ ।” ଯେତେବେଳେ ପିଲାମାନେ ବଡ଼ ହୁଅନ୍ତି, ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରିବାକୁ ଲାଗନ୍ତି ଯେ ପୁଅପିଲାମାନେ କାନ୍ଦନ୍ତି ନାହିଁ । ଏପରିକି କାନ୍ଦିବାର ଇଚ୍ଛା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ନିଜକୁ ରୋକିଦିଅନ୍ତି । ସେମାନେ ଏକଥା ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ଯେ କାନ୍ଦିବା ଦୁର୍ବଳତାର ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ଉଭୟ ପୁଅ ଓ ଝିଅ ପିଲାଙ୍କୁ ରାଗ ମାଡ଼ିଲେ କି କଷ୍ଟ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କୁ କାନ୍ଦିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହୁଏ । ହେଲେ ବଡ଼ ହେଲାବେଳକୁ ପୁଅପିଲାମାନେ ଏ କଥା ଶିଖିଯାଇଥାଆନ୍ତି କିମ୍ବା ନିଜକୁ ଶିଖାଇ ଦେଇଥାଆନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ କାନ୍ଦିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ନ ହେଲେ ଲୋକେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ହସିବେ କିମ୍ବା ଥଟ୍ଟା କରିବେ । ତେଣୁ ସେମାନେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଆଗରେ କାନ୍ଦିବାରୁ ରୋକନ୍ତି ।

ପୁଅ ପିଲାମାନେ ଏମିତି କରନ୍ତି; ଝିଅ ପିଲାମାନେ ଏମିତିଆ : ଆମେ ଏହିପରି ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ନିରନ୍ତର ଶୁଣୁ । ଚିନ୍ତା ନ କରି ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଗ୍ରହଣ ମଧ୍ୟ କରିଦେଉ । ଆମେ ଏକଥା ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରୁ ଯେ ଆମକୁ ସେହିପରି ଭାବରେ ଆଚରଣ ମଧ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ । ଆମ ଚାରିପଟେ ସମାଜ ତିଆରି କରିଥିବା ଛାଞ୍ଚ ଭିତରେ ଆମେ ସବୁ ପୁଅ ଓ ଝିଅଙ୍କୁ ଖାପ ଖୁଆଇବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ ।

ସେମାନେ ଧୀରସ୍ଥିର ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି ଓ ନମ୍ର ଅଟନ୍ତି । ସେମାନେ ଭଲ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାନ୍ତି । ତୁମେ ଉପରୋକ୍ତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ଏଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଝିଅ ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ, ସେକଥାର ଆଲୋଚନା କର । ଝିଅପିଲାମାନଙ୍କର ଏହି ସବୁ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଜନ୍ମଜାତ ନା ସେମାନେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଶିଖନ୍ତି ? ଯେଉଁ ଝିଅ ମାନେ ନମ୍ର ନୁହନ୍ତି ଓ ଦୁଷ୍ଟାମି କରନ୍ତି, ତୁମେ ସେମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ କଅଣ ଭାବ ?

ଆମେ ଯେବେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଖୋପ ଭିତରେ ରଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁ, ସେଥି ଫଳରେ ଆମେ ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ରଟିଏର ନିର୍ମାଣ କରୁ । ଲୋକମାନେ ଯେତେବେଲେ କହନ୍ତି ଯେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦେଶ, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ଆର୍ଥିକ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକେ ‘କୃପଣ’, ‘ଅଳସୁଆ’, ‘ଅପରାଧି’, କିମ୍ବା ‘ବୁଦ୍ଧୁ’, ସେମାନେ ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ର ଦେଇ ସେଇ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଦେଖୁଛନ୍ତି । ସବୁ ଦେଶ, ସବୁ ଧର୍ମ, ସବୁ ଗୋଷ୍ଠୀ, ତାହା ଧନୀ ହେଉ କି ଗରୀବ, ଲୋକେ ନାରୀ ହୁଅନ୍ତୁ କି ପୁରୁଷ, କୃପଣ ଓ ବଦାନ୍ୟ ଲୋକ ସବୁଆଡ଼େ ଅଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଗୋଷ୍ଠୀର କିଛି ଲୋକ ଗୋଟିଏ କାଟର ବୋଲି ସମସ୍ତେ ଯେ ସେମିତି ହେବ ସେପରି କଥା ତ ନୁହେଁ । ଆମେ କାହିଁକି ସେପରି ଚିନ୍ତା କରିବା ।

ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ର ଯୋଗୁଁ ଆମେ ଆଉ ଜଣେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲୋକଙ୍କୁ, ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ, ତଥା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଶେଷ ଗୁଣ ଓ ଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ଦେଖିପାରୁନାହିଁ । ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ନକସା ବା ପ୍ରକାର ଭିତରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମାଡ଼ିମକଚି ଭରତି କରି ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ଧରାବନ୍ଧା ଚିତ୍ରର ପ୍ରଭାବ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼େ । ସେଗୁଡ଼ିକ ଆମେ ଅନେକ ଜିନିଷ ଯାହାକୁ କି ବହୁତ ଭଲ ଭାବରେ କରିପାରନ୍ତୁ, ସେସବୁକୁ କରିବାରୁ ରୋକେ ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି ଏନ.ସି.ଇ.ଆର୍.ଟି. ଛାପିଥିବା ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ 'ସୋସିଆଲ୍ ଆଣ୍ଡ୍ ପଲିଟିକାଲ ଲାଇଫ୍ - ୧' ର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟର ସମ୍ପାଦିତ ଓ ଅନୁଦିତ ଅଂଶ ।