ଶିକ୍ଷା ଓ ଶାନ୍ତି

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାଶ

ଗ୍ରୀକ ଶାନ୍ତିର ଦେବୀ ଆଇରିନ୍, ନିଜର ପୁତ୍ର ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କ ସହ
ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍ 

ଅନେକେ ମନେ କରନ୍ତି, ଶିକ୍ଷା ହେତୁ ଏ ଦେଶରେ ଅଶାନ୍ତି ଓ ଅରାଜକତା ବଢୁଛି ବୋଲି ସରକାରଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ। ତେଣୁ ସରକାର ଏ ଦେଶରେ ଅଧିକ ଶିକ୍ଷା-ବିସ୍ତାରର ପକ୍ଷପାତୀ ନୁହନ୍ତି। ଏଭଳି ଆଶଙ୍କାର ଯଥାର୍ଥରେ କୌଣସି ଭିତ୍ତି ନାହିଁ। ଦିନକୁ ଦିନ ଶିକ୍ଷାବିଭାଗର ବ୍ୟୟ ବଢୁଛି ଏବଂ ନୂତନ ନୂତନ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନମାନ ବଢ଼ୁଛି। ଦେଶର ଲୋକସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଯେପରି ବ୍ୟାକୁଳତା ଆସିଅଛି, ସରକାରୀ କର୍ତ୍ତୁପକ୍ଷମାନେ ତତ୍‌ପ୍ରତି ସେହିପରି ସହାନୁଭୂତି ଓ ଉଦ୍‌ବେଗ ଦେଖାଇବାରେ ତ୍ରୁଟି କରୁନାହାନ୍ତି। ତେବେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ବୁଝିବାରେ କେବେ କେବେ ଟିକିଏ ଭ୍ରମ ହୋଇଥାଏ। ମନୁଷ୍ୟର ସାଂସାରିକ ବ୍ୟବହାରରେ ଏପରି ଭ୍ରମ ଘଟିବା ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ। କିନ୍ତୁ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ପ୍ରାଣରେ ସରଳତା, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଦାରତା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଆନ୍ତରିକତା ଥିଲେ, ଏ ଭ୍ରମ ବେଶି ଦିନ ରହିବ ନାହିଁ।

ବଙ୍ଗଳା ଶିକ୍ଷାବିଭାଗର ଉରେକ୍‌ଟର ସାହେବ ସେ ଦିନ ଏକ ପୁରସ୍କାର ବିତରଣୀ ସଭାରେ କହିଥିଲେ “ଅରାଜକତା ନିବାରଣର ଉପାୟ ଅଳ୍ପ ଶିକ୍ଷା ବା ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟାଳୟ ନୁହେଁ ବର‌ଂ ଅଧିକ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଆବଶ୍ୟକ।“ ବାସ୍ତବରେ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣ ଶିକ୍ଷିତ ନହେଲେ ଦେଶର ଉନ୍ନତି ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଏବଂ ଦେଶର ଉନ୍ନତି ବିନା ଶାସନର ଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥା କିପରି ହେବ? ଯେ କୌଣସି ଦେଶର ଅପରାଧୀମାନଙ୍କର ହିସାବ ନେଲେ ଦେଖାଯିବ ଉତ୍କଟ ଅପରାଧ ହେତୁ କାରାବଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକାଂଶ ଅଶିକ୍ଷିତ। ଶିକ୍ଷା ନ ପାଇଲେ ଲୋକର ଆତ୍ମାମର୍ଯ୍ୟାଦା ଜନ୍ମେ ନାହିଁ ଏବଂ ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଆତ୍ମାମର୍ଯ୍ୟାଦା ନାହିଁ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତି କାରାବାସର କୌଣସି ଅର୍ଥ ନାହିଁ। ସୁତରାଂ ଦେଶରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବଢିବ ସେହି ପରିମାଣରେ କାରାବାସ କମିବ ଯେଉଁ ପରିମାଣରେ ଶିକ୍ଷକ ସଂଖ୍ୟା ବଢିବ ସେହି ପରିମାଣରେ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ସଂଖ୍ୟା କମିବ। ଶିଳ୍ପ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବା ଅନ୍ୟ ଯେକୌଣସି ସାଧାରଣ ହିତକର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଶିକ୍ଷିତ ସମାଜରେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବା ଯେପରି ସହଜ ଏବଂ ସୁସାଧ୍ୟ କୁ ସଂସ୍କାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଶିକ୍ଷିତ ସମାଜରେ ସେପରି ନୁହେଁ। ଜ୍ଞାନ ଅଶାନ୍ତିର ହେତୁ ବୋଲି ଖ୍ରୀଷ୍ଟିୟାନମାନଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା। ସେମାନେ କହନ୍ତି ଜ୍ଞାନବୃକ୍ଷର ଫଳ ଆସ୍ୱାଦନଦ୍ୱାରା ମାନବ ଚିରକାଳ ପାଇଁ ସୁଖଶାନ୍ତି ହରାଇଛି ମାତ୍ର ଜଗତରେ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଚାର ବିଷୟରେ ଆଜି ଖ୍ରୀଷ୍ଟିୟାନମାନେ ଅଗ୍ରଣୀ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମ ପ୍ରଚାରକ ଗଣ ଅସଭ୍ୟ ବର୍ବର ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷା ସଭ୍ୟତା ପ୍ରଚାର କରି ପୃଥିବୀର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ କି ଅଭାବନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟାଇ ଅଛନ୍ତି, ଭାବିଲେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗେ। ମାନବପ୍ରାଣ ସବୁବେଳେ ଅନ୍ଧକାରରୁ ଆଲୋକକୁ ଯିବାକୁ ଲୋଡ଼ାଅଛି, ଅସତ୍ୟରୁ ସତ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଯିବାକୁ ବ୍ୟାକୁଳ ହେଉଅଛି।

“ଅସତୋ ମାଂ ସଦ୍‌ଗମୟ, ତମସୋ ମା ଜ୍ୟୋତିର୍ରାମୟ। “ ବୈଦିକ ଆର୍ଯ୍ୟଋଷିମାନଙ୍କର ଏହି ଅମର ଭକ୍ତିରେ ମାନବର ସହଜ ଅନନ୍ତ ଆକାଂକ୍ଷା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଅଛି। ଏହି ଆକାଂକ୍ଷା ହିଁ ଯଥାର୍ଥରେ ମାନବର ପ୍ରାଣ ଏବଂ ମାନବର ସକଳ ଉନ୍ନତିର ନିଦାନ। କ୍ରମାଗତ ଏହି ଆକାଂକ୍ଷାର ଉତ୍ତରୋତ୍ତର ପରିତୃପ୍ତି ହେଉଥିଲେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏହି ଜଗତ ନିତ୍ୟଶାନ୍ତିର ନିକେତନ ହୁଅନ୍ତା। ଆବହମାନ କାଳରୁ ଭାରତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟମାନେ ଏହି ଆକାଂକ୍ଷା ଚରିତାର୍ଥ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରୟାସୀ। ତେଣୁ ନାନା ଅବସ୍ଥା ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତବାସୀ କେବେ ନିଜର ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶାନ୍ତି ହରାଇ ନାହିଁ, ପାର୍ଥିବ ଅଧିକାର ଆଶାରେ ଧର୍ମପଥରୁ ବିଚଳିତ ହୋଇ ନାହିଁ। ଭାରତୀୟ ଦୃଷ୍ଟିରେ ମାନବଜୀବନ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ, ସୀମାବଦ୍ଧ ନୁହେଁ। ପଚାଶ ଷାଠିଏ ବର୍ଷରେ ଏହା ଏହିଠାରେ ଶେଷ ହୁଏ ନାହିଁ। ଏହାର ଗତି ଅନନ୍ତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅନନ୍ତ। ଏହିପରି ଉଦାର ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଜୀବନକୁ ଦେଖି ନ ଶିଖିବା ଯାଏ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ନିଜତ୍ୱ ଆସିବ ନାହିଁ, ଶାନ୍ତି ମିଳିବ ନାହିଁ, ମୁକ୍ତିର ଦ୍ୱାର ଫିଟିବ ନାହିଁ।

(ସତ୍ୟବାଦୀ, ୨ୟ ଖଣ୍ଡ, ୫ମ, ୬ଷ୍ଠ ଓ ୭ମ ସଂଖ୍ୟା, ୧୯୧୬)