ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାଶ

ଦିଲ୍ଲୀର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରୀ (୨୦୧୬ ମସିହାର ଚିତ୍ର)
ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

କେତେକ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ଦେଶରେ ନାନା ଆଲୋଚନା ହେଉଥିଲା । ଛାତ୍ର ସମିତିରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଦେଶର ବଡ ବଡ ସଭାମାନଙ୍କରେ ଏ ସମ୍ୱନ୍ଧେ ଆଲୋଚନା ଚାଲିଥିଲା । ଏବେ ଆଉ ତେତେ ଶୁଣାଯାଏ ନାହିଁ । ଏହାର କାରଣ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଲୋକଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ସେତେ ଆପତ୍ତି ନାହିଁ । ମାତ୍ର ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ଜନ୍ମିଅଛି କି ନାହିଁ, ସନ୍ଦେହ । ସରକାରୀ ରିପୋର୍ଟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ସମଗ୍ର ଭାରତର ଲୋକସଙ୍ଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ାର ଦଶମିକ ୯ ଜଣ ବାଳିକା ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଛନ୍ତି । ଏହା ୧୯୧୫-୧୬ ମସିହାରେ ହିସାବ । ଲୋକେ କଥାରେ କହନ୍ତି କୋଟିକେ ଗୋଟିଏ ଶହେକେ ପୂରା ଜଣେ ସୁଦ୍ଧା ପଡ଼ୁନାହିଁ । ବମ୍ୱେଇ, ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ପ୍ରଭୃତି ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଅବରୋଧ ପ୍ରଥା ନାହିଁ । ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ ଅପେକ୍ଷା ତେଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଟିକିଏ ଅଧିକ । ସୁତରାଂ ଶତକଡ଼ା ଯେ ଅନୁପାତ ଧରାଯାଇଛି ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳରେ ତାହାଠାରୁ ବହୁ ଉଣା ହେବ । ସହରମାନଙ୍କରେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ସମ୍ୱନ୍ଧେ ସାମାନ୍ୟ ଯତ୍ନ ଥିବାର ଦେଖାଯାଏ । ସ୍କୁଲ କଲେଜ ସ୍ଥାପନର ଆୟୋଜନ କୌଣସି କୌଣସି ଠାରେ ହେଉଅଛି । ମାତ୍ର ପଲ୍ଲୀ ଗ୍ରାମରେ ଏ ସମ୍ୱନ୍ଧେ କୌଣସି ଚେଷ୍ଟା ନାହିଁ । ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର ଛଡା ପାଠର ଆଉ କିଛି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଅଛି ବୋଲି ଲୋକେ ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ । ବାଳକମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ହିସାବରେ ପଢ଼ାନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ମଫସଲବାସୀ ଧନୀ ପୁଅମାନଙ୍କୁ ହରି ଗୁଣ ଫେଡ଼ା ମିଶା ଡ଼େଇଁ ଅଧିକ ଦୂର ପଢ଼ାନ୍ତି ନାହିଁ କହନ୍ତି ପୁଅ କଅଣ ଚାକିରି କରି ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିବ । ଅନେକ ନିର୍ଦ୍ଧନ ଧନ ଅଭାବରୁ ପଢ଼ାଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ କହନ୍ତି ଯେ ଅଧିକ ଦୂର ନ ପଢିଲେ ତ ଚାକିରି ମିଳିବ ନାହିଁ ସେତେ ଦୂର ପଢ଼ାଇବାକୁ ବଳ କାହିଁ ? ସୁତରାଂ କଷ୍ଟ ସହି ସାମାନ୍ୟ ପଢ଼ାଇବାରେ କିଛି ଲାଭ ନାହିଁ କଷ୍ଟ ମାତ୍ର ସାର ବୋଲି ସେମାନେ ଆଦୌ ପଢାନ୍ତି ନାହିଁ ବହୁତ ସମସ୍ତଙ୍କରଠାରେ ସେ ଆଶା ଆଦୌ ନାହିଁ। । ବାପଘର... ଯେ କଥା ସେଥିରେ ଲୋକ ସାଧାରଣଙ୍କର ମନ ମାନେ ନାହିଁ । ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସମ୍ୱନ୍ଧେ ଟିକିଏ ବିଶ୍ୱାସ ହୋଇପାରେ ମାତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସମ୍ୱନ୍ଧେ ବରଂ ବିପରୀତ ଭାବ ହୁଏ । ଏ ଅବସ୍ଥାରେ ହୁଏ ଦେଶରେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ କିପରି ? ପାଠବଳରେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନଙ୍କର ରୋଜଗାର କରିବାର ବାଟ ତିଲେ ଅନେକେ କୌଣସି ଆପତ୍ତି ନ ଉଠାଇ ଝିଅଝିଆରୀମାନଙ୍କୁ ଅବଶ୍ୟ ଖଣ୍ଡଦୂର ପଢ଼ାନ୍ତେ । ପୁଣି ଆଉ ଗୋଟିଏ କଥା ବାଳିକାର ଶାଶୁଘର ତା ଉପାର୍ଜନର ଫଳଭାଗୀ ହେବ, ସେଥିଲାଗି ବ୍ୟୟ ବହିବାକୁ ବାପଘର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବ କାହିଁକି ? ଝିଅମାନଙ୍କୁ ପଢ଼ାଇବାକୁ କୁହାଗଲେ ଲୋକେ କହନ୍ତି ପଢିକି କାରଣ ? ପରହାଣ୍ତି ଧୋଇ ଖାଇବ, ଚୁଲିମୁଣ୍ଡକୁ ଯୋଗ୍ୟ ନହୋଇ ଦାଣ୍ଡ ହାଟକୁ ଯୋଗ୍ୟ ହେଉଥିଲେ ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ପଢ଼ାଇବା ଲାଗି ଅନେକେ ଯତ୍ନ କରୁଥାନ୍ତେ । ସ୍ଥୂଳେ କଥା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ଲୋକେ ଯହିଁରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଲାଭ ନ ଦେଖନ୍ତି ହାତେ ହାତେ ଫଳ ପାଇବାର ଆଶା ନ କରନ୍ତି ସେଥିରେ ପଶିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ଧନ ବର୍ତ୍ତମାନ ସକଳ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟାମକ ଏବଂ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ହୋଇଅଛି । ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରର ଉପଦେଶରେ ଲୋକଙ୍କ ମନ ସହଜରେ ଟଳୁ ନାହିଁ, ସାମାଜିକ ଉପକାରରେ ଆଦୌ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଜନ୍ମ ନାହିଁ । ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ବିସ୍ତାର ଉଦ୍ୟମରେ ସମାଜର ଏହି ଅବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ସମୟର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ସୂଚନା ଯେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ସମ୍ୱନ୍ଧେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଦେଶର ନାନା ସ୍ଥାନରେ ସାନ ବଡ଼ ଅନେକେ ଏଥିରେ ଧନମନ ଲଗାଉଅଛନ୍ତି । ଟିକାରିର ମହାରାଜାକୁମାରଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପୁରୀ ମହିଳାବନ୍ଧୁ ସମିତିର ସମ୍ପାଦକ ବଳଭଦ୍ର ମିଶ୍ରଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନାନା ଅବସ୍ଥାରେ ଉଦ୍‌ଯୋକ୍ତାମାନଙ୍କର ଉତ୍ସାହ ଓ ସ୍ୱାର୍ଥତ୍ୟାଗ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରକାଶ ପାଉଅଛି । ଏହିପରି ଭାବରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏବଂ ଦଳଗତ ଉଦ୍ୟମ ଚାଲିଲେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଲୋକଙ୍କ ସଂସ୍କାର ବହୁ ପରିମାଣରେ ବଦଳିଯିବାର ଆଶା ହୁଏ ।

ବିହାର ପ୍ରଦେଶ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଟିକାରିର ମହାରାଜାକୁମାର ତାଙ୍କ ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ସମ୍ପ୍ରତି ଦାନ କରିଅଛନ୍ତି । ସମ୍ପତ୍ତି ସାମାନ୍ୟ ନୁହେଁ । ବାର୍ଷିକ ଆୟ ୧୩ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା । ସମସ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଯାଇ ଦଶ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ବାର୍ଷିକ ବଳିବ । ଏହି ଟଙ୍କାରେ ପାଟନା ରାଜଧାନୀ ବାଙ୍କିପୁରଠାରେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏକ କଲେଜ ସ୍ଥାପିତ ହେବ ଏବଂ ଚଳିବ । ଦେଶରେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ଏପରି ସର୍ବସ୍ୱାନ୍ତ ବିପୁଳ ଦାନ ହେଲାଣି ତାହାର ସଫଳତା ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ।

ମହିଳାବନ୍ଧୁ ସମିତି ପୁରୀର ରକ୍ଷଣଶୀଳ ସେବକମାନଙ୍କ ସମାଜରେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ପ୍ରଚାରର ଉଦ୍ୟମ କରୁଅଛି । ଏହା ଯତ୍ନରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଥମିକ ବାଳିକା ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଅଛି । ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ହେବାକୁ ଉପଯୁକ୍ତ କରିବା ଲାଗି ବିଧବା କେତେ ଜଣଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଅଛି । କାର୍ଯ୍ୟ ବଡ ନୁହେଁ; ମାତ୍ର ରକ୍ଷଣଶୀଳତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଉଦ୍ୟମ ବୋଲି ଏହାର ଗୌରବ । ପୁରୀର ସୁପରିଚିତ ମହା-ମହୋପାଧ୍ୟାୟ ପଣ୍ଡିତ ଶ୍ରୀ ସଦାଶିବ ମିଶ୍ର,... ନ୍ୟାୟତୀର୍ଥପଣ୍ଡିତ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମିଶ୍ର ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରାଚୀନ ମତାବଲମ୍ୱୀମାନେ ଏହି ସମିତିର ସଭାପତି ରୂପେ ଅକୁଣ୍ଠିତ ଭାବରେ ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷାର ପକ୍ଷ ସମର୍ଥନ କରିଥିବା ବିଶେଷ ଆଶାର ଚିହ୍ନ । ପଣ୍ଡିତ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମିଶ୍ର ମହାଶୟ ତାଙ୍କ ସଭାପତି ବକୃତାରେ କହିଥିଲେ: “ଯେଉଁ ଉପାୟରେ ଚରିତ୍ର ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ରହିବ, ଚିତ୍ତବୃତ୍ତି ପ୍ରଶସ୍ତ ରହିବ, ତାହା ଏକମାତ୍ର ଶିକ୍ଷା । ଶିକ୍ଷାର ସୁବିଧା ନ କରି କେବଳ ମାତ୍ର ଅବରୋଧ ଦଳରେ ଚରିତ୍ରରକ୍ଷାର ପ୍ରତ୍ୟାଶା କରାଯାଇ ନ ପାରେ । କୃଷି ଓ ବୀଜବିପନ ପ୍ରଭୃତି ନ କରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଡାବନ୍ଦି କରିଦେଲେ ଶସ୍ୟର ମୁଖଦର୍ଶନ ହୁଏ କି ?”

ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପୂର୍ବର ଅମୂଳକ ରକ୍ଷଣଶୀଳ ସଂସ୍କାର କ୍ରମେ କିପରି ଶିଥିଳ ହୋଇ ଆସୁଛି, ଏହା ତହିଁର ପ୍ରମାଣ ।

(ସତ୍ୟବାଦୀ, ୩ୟ ଖଣ୍ଡ, ୫ମ ଓ ୬ଷ୍ଠ ସଂଖ୍ୟା-୧୯୧୮)