“ଚରିତ୍ରଂ ହି ପରଂ ବଳଂ” - ୮

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

ଚିତ୍ର - 'ବାନିଅନ୍ - ଷ୍ଟଡ଼ି' (୧୯୨୨ ମସିହାରେ ଅଙ୍କିତ)
ଚିତ୍ରକର - ହ୍ୟୁକ୍ ମାଜିଲେତ୍ ଲୁକିନ୍ସ୍ (୧୮୮୧-୧୯୬୧)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍ 

ବାଳକମାନେ, ତୁମ୍ଭର ଏ ନବୀନ ବୟସରେ ତୁମ୍ଭେ ଯେ ଏତେ ଭାବି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥିର କରିବ ତାହା ନୁହେଁ । ତାହା ସମସ୍ତେ ପାରିବ ନାହିଁ । ତୁମ୍ଭ ପକ୍ଷରେ ଚରିତ୍ରର ସାଧନା ହିଁ ଲୋଡ଼ା । ଯାହା ଭଲ ବୋଲି ବୁଝୁ ଅଛ, ତାହା ପ୍ରାଣପଣେ ଅଭ୍ୟାସରେ କରିବାକୁ ଯତ୍ନ କର । ଅଭ୍ୟାସରେ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥିର ହୋଇଯିବ ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ପ୍ରୀତି ଆସିବ । ସେଥି ପାଇଁ କହୁଥିଲି, ତୁମ୍ଭର ପିତୃପିତାମହମାନେ ଯୁଗଯୁଗାନ୍ତବ୍ୟାପୀ ଅଭ୍ୟାସରେ ତୁମ୍ଭ ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ଗଢ଼ି ରଖି ଅଛନ୍ତି । ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ତାହା ଖୋଜିବାକୁ ହେବ ନାହିଁ । ଯାହା ସ୍ଥୂଳ ଭାବରେ ଭଲ ମନ୍ଦ ବୋଲି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଜଣା ଅଛି, ତାହା ହିଁ ଦୃଢ଼ତାର ସହିତ ଚରିତ୍ରରେ ପରିଣତ କର । ଥରେ ପୁରୋଦୃଷ୍ଟିରେ ଇଚ୍ଛା ସଂଯତ କରିବା ତୁମ୍ଭର ଅଭ୍ୟାସ ହେଲେ ଆଉ ଚିନ୍ତା ନାହିଁ । ଇଚ୍ଛା ଉପରେ ତୁମ୍ଭର ଅଧିକାର ଆସି ଯିବ । ଚରିତ୍ରବଳରେ ତୁମ୍ଭେ ମହତ୍ ହେବ । ଜୀବନରେ କେତେବେଳେ ହୁଏ ତ ଭିନ୍ନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବିକାଶ ପାଇ ପାରେ । କିନ୍ତୁ ତାହା ଚରିତ୍ରର ଅଙ୍ଗୀଭୂତ କରିବା ପାଇଁ ଆଉ ଆୟାସ ଲୋଡ଼ା ହେବ ନାହିଁ । ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ନିଜେ ନିଜେ ଏହି ଆଦର୍ଶ ସଂଯତ ହେବ ।

ଯେ କୌଣସି ଆଦର୍ଶରେ ଇଚ୍ଛା, ସଂଯମ ବିଧାନ ହିଁ ଚରିତ୍ରର ସାଧନା । ଭଲ ମନ୍ଦର ଯେକୌଣସି ସାଧାରଣ ଧାରଣରେ ଏହି ଦିନୁ ଦୃଢ଼ ହୋଇ ଚରିତ୍ର ଗଠନ କର । ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଏଠାରେ ଜୀବନ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ୱନ୍ଧରେ ବେଶି କିଛି ଭାବିବାକୁ କହୁ ନାହିଁ । କେବଳ ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଆଲୋଚନା କର । ପୁଣି ବିଶେଷରେ ତୁମ୍ଭର ଏ ବୟସରେ ତୁମ୍ଭ ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ଖୋଜି ଦେବାକୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଅଛୁ । ବିଧାତା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ତୁମ୍ଭ ଚରିତ୍ର ଗଢ଼ିବା କାମରେ ଲଗାଇ ଅଛନ୍ତି । ଆମ୍ଭେମାନେ ବିଧାତାଙ୍କର ସେ ବର  ଗ୍ରହଣ କରି ଅଛୁ । ଯଥାଶକ୍ତି ଭାବି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେଉ ଅଛୁ, ଶାସନ କରୁ ଅଛୁ । ଭଲ ମନ୍ଦ ବୁଝାଇ ଦେଉ ଅଛୁ । ସେହି କଥା ମାନି, ସେହି ଉପଦେଶ ପାଳି, ସେହି ଶାସନରୁ ଶିଖି, ଚରିତ୍ର ଗଢ଼ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେତିକିରେ ତୁମ୍ଭର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାର । ବିଧାନରେ ଭ୍ରମ ଥିଲେ, ସେଥି ପାଇଁ ବିଧାତାଙ୍କ ପାଖେ ଦାୟୀ ତୁମ୍ଭେ ନୁହେଁ, ଦାୟୀ ଆମେ ।

ଏ ସମସ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ କଥା ମନେ ରଖ । ଆଶୁ ପ୍ରୀତି ଛାଡ଼ି ଯେ କୌଣସି ଆଦର୍ଶରେ ଇଚ୍ଛାର ସଂଯମ ଅଭ୍ୟାସ କର, ଚରିତ୍ର ଆସିବ । ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ କହିଛି, ବିଚାର ହିଁ ମନୁଷ୍ୟର ବିଶେଷତ୍ୱ । ତାହାର ପ୍ରକୃତ ଆଦର୍ଶ ଯାହା ହେଉ, ତାହା ନିକଟରେ ନୁହେଁ, ଦୂରରେ । ସେ ସବୁବେଳେ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଚାହେଁ । ଯାହା କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କର, ତାହା ଆଦର୍ଶର ଅନୁକୂଳ ହେବ କି ନାହିଁ, ପୁରୋଦୃଷ୍ଚି ବଳରେ ସ୍ଥିର କରି ଇଚ୍ଛାର ସଂଯମ ବିଧାନ କର । 

ତୁମ୍ଭେ ହୁଏତ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆଦର୍ଶର କଥା ନ ଭାବିବ । ଆମ୍ଭର ଉପଦେଶ ହିଁ ତୁମ୍ଭର ବର୍ତ୍ତମାନ ଆଦର୍ଶ । ଧର, ଉପଦେଶ ଓ ଶାସନ ଇଙ୍ଗିତରୁ ତୁମ୍ଭେ ତାହା ଗ୍ରହଣ କଲ । କିନ୍ତୁ ସେତିକିରେ ଚରିତ୍ରଗଠନ ହେଲା ନାହିଁ । ସର୍ବଦା ଗୋଟିଏ ଇଚ୍ଛା ମନରେ ଉଦିତ ହେଲେ, ତାହା କାର୍ଯ୍ୟରେ କରିବା ପୂର୍ବରୁ, ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଦେଖ । କାର୍ଯ୍ୟର ଫଳ ଉପଦେଶ ବା ଶାସନ ଇଙ୍ଗିତର ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ସେ ଇଚ୍ଛା କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବ । ନୋଚେତ, ସେ ଇଚ୍ଛା ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ସଂଯତ କରି ଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ଫେରାଇବାକୁ ହେବ । ତା

ହା ହେଲେ ଚରିତ୍ରଗଠନର ସାଧନା ସୁପନ୍ଥାରେ ପଡ଼ି ଯିବ । ଏ ସାଧନାରେ ସିଦ୍ଧି ଆସିଲେ, କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହିଁ ତୁମ୍ଭର ଜୀବନ ହେବ । ତାହାର ସାଧନାରେ ଅମିତ ବଳ ଆସିବ । ଜୀବନରେ କିଛି ଅସାଧ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ । କୌଣସି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କଠୋର ବା ଅରୁଚିକର ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଜୀବନରେ ଆନନ୍ଦ ଓ ଶାନ୍ତି ପାଇବ । ଜଗତରେ ତୁମ୍ଭର ଜୀବନ ସାର୍ଥକ ହେବ ।

ଚରିତ୍ର କଥା ସହିଲା ବେଳେ ଦେଖୁଥିବ, ମୁଁ ସର୍ବଦା ଇଚ୍ଛା ଶକ୍ତିର କଥା କହୁ ଅଛି । କାର୍ଯ୍ୟ, କ୍ରିୟା, କର୍ମ, ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରା ଯାଇ ଅଛି । କିନ୍ତୁ, ସେ ସର୍ବତ୍ର କର୍ମର ମୂଳ । କ୍ରିୟାର କେନ୍ଦ୍ର ସେହି ଇଚ୍ଛାକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଇଚ୍ଛାରୁ କର୍ମ ବାହାରେ । ବରଂ କୁହା ଯାଇ ପାରେ, ଇଚ୍ଛା ମନ ମଧ୍ୟରେ ଅତି ଦୃଢ଼ ହେଲେ, ସେ ସ୍ୱତଃ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ତେବେ ଯାହାର ଇଚ୍ଛା ସୁସଂଯତ ତାହାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସେଇଆ ହେବ । ସଚ୍ଚରିତ୍ର ଲୋକର କର୍ମପରମ୍ପରା ସତ୍ ଓ ସାଧୁ ହେବ, ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ମନେ ରଖ ଯାହାର କର୍ମ ସବୁ ସର୍ବଦା ସତ୍ ଓ ସାଧୁ ବୋଲି ବୋଧ ହୁଏ, ସେ ଯେ ନିଶ୍ଚେ ସଚ୍ଚରିତ୍ର ହୋଇ ଥିବ, ଏହା ବୋଲା ଯାଇ ନ ପାରେ । 

ଅନେକ ଲୋକ ଏହା କଲେ ଲୋକେ ଭଲ କହିବେ, ଏହାକୁ ହିଁ ଜୀବନର ଆଦର୍ଶ କରି ଲୋକେ ଦେଖିଲା ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କଲା ବେଳେ ଇଚ୍ଛାକୁ ସଂଯତ କରନ୍ତି । ଏହା ଜୀବନରେ ବଡ଼ ହୀନ ଆଦର୍ଶ । ଏଥିରେ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ରିୟାରେ ସଂଯତ ହୋଇ ରହି ପାରେ । କିନ୍ତୁ, ଇଚ୍ଛା ଶକ୍ତିର ସୁସଂଯମ ଆସେ ନାହିଁ, ଚରିତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ ନାହିଁ । ଏପରି ଲୋକେ ଲୋକଚକ୍ଷୁର ଅନ୍ତରାଳରେ ଅପର୍କମ କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠିତ ହେବେ ନାହିଁ । କୁଣ୍ଠିତ ହେବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ଆଦର୍ଶ ଇଚ୍ଛା କିଛି ନାହିଁ । 

ସେଥି ପାଇଁ ଇଂରେଜୀରେ କ୍ୟାରେକ୍ଟର ଓ କଣ୍ଡକ୍ଟ ବୋଲି ଦୁଇଟି କଥା ଅଛି । ଓଡିଶାରେ ତାକୁ ଯଥାକ୍ରମେ ଚରିତ୍ର ଓ ସ୍ୱଭାବ ବୋଲି କହନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ଚରିତ୍ର ଓ ଆଚରଣ ବୋଲି ସେ ଦୁଇଟିର ନାମ ଦେବା ଉଚିତ । ସଦାଚରଣ ବା 'ଗୁଡ଼ କଣ୍ଡକ୍ଟ' ନିମନ୍ତେ ସ୍କୁଲରେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ପୁରସ୍କାର ଦିଆଯାଏ । 

ସଚ୍ଚରିତ୍ର ପାଇଁ ପାଇଁ କେହି ମନୁଷ୍ୟ କାହାକୁ ପୁରସ୍କାର ଦେଇ ନ ପାରେ । ସେ ପୁରସ୍କାର ଭଗବାନ ଦିଅନ୍ତି । ଯାହାର ସଦାଚରଣ ଦେଖା ଯାଏ, ତାହାର ଚରିତ୍ର ଉତ୍ତମ ହୋଇ ପାରେ। କିନ୍ତୁ ନିଶ୍ଚୟ ଯେ ହୋଇ ଥିବ, ତାହା କେହି କହି ପାରିବେ ନାହିଁ । ମାତ୍ର, ସଚ୍ଚରିତ୍ର ହେଲେ ସଦାଚାର ତାହାର ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ଫଳ । 

ଆଚରଣ ଜୀବନର କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଦେଖା ଯାଏ । ଲୋକେ ତାହା ଦେଖନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଚରିତ୍ର ଭିତରେ । ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ଇଚ୍ଛା ବା ସ୍ପୃହାରେ । ଅସଦିଚ୍ଛା ତୁମ୍ଭର ହୋଇ ପାରେ । ତୁମ୍ଭେ ଲୋକ ଭୟରେ, ସମାଜ ଭୟରେ, ତାଡ଼ନା ଭୟରେ ତାହା ଚିପି ରଖ, କାର୍ଯ୍ୟରେ କର ନାହିଁ । ସେଠାରେ ତୁମ୍ଭର ଚରିତ୍ର ଭଲ  ହୋଇ ନାହିଁ । ଇଚ୍ଛା ଜୀବନର ଆଦର୍ଶ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସାର୍ଥକତା ଦୃଷ୍ଟିରେ ସଂଯତ ହୋଇ ନାହିଁ । ସେଥି ପାଇଁ କହେ ତୁମ୍ଭ ଚରିତ୍ରର ସାକ୍ଷୀ ତୁମ୍ଭେ, ଆଉ ସାକ୍ଷୀ ଭଗବାନ, ଅନ୍ୟ କାହାରି ତୁମ୍ଭେ ଚରିତ୍ର ଜାଣିବାର ଅଧିକାର ନାହିଁ । ଚରିତ୍ର ତୁମ୍ଭର ନିଗୂଢ଼ ସମ୍ପଦ, ପ୍ରାଣର ପ୍ରାଣ ଜୀବନର ସର୍ବସ୍ୱ । ଏଥିରେ ତୁମ୍ଭ ଜୀବନ ଜୀବନ୍ତ । ଏହି ବଳରେ ତୁମ୍ଭେ ପ୍ରକୃତ ମାନବତ୍ୱ ଲଭିବ ।

ବି.ଦ୍ର.- ଏହି ଲେଖାଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ପତ୍ରିକାର ୨ୟ ଖଣ୍ଡରେ, ୮ମରୁ ୧୨ଶ ସଙ୍ଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରେ, ୧୯୧୭, ମସିହାରେ ଛପା ଯାଇ ଥିଲା । ଏହା ମୂଳତଃ ସତ୍ୟବାଦୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର କେତେକ ଉଚ୍ଚ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଥିବା ଉପଦେଶରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ ।