“ଚରିତ୍ରଂ ହି ପରଂ ବଳଂ” - ୨

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ବାଳକମାନେ ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଏ କଥା ବୁଝିବା ଟିକିଏ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୋଇ ପାରେ । କିନ୍ତୁ ଭାବ ଦେଖି, ତୁମ୍ଭର କୌଣସି କାରଣରୁ ହେଉ ବା ଲୋଭରେ ହେଉ, କିମ୍ୱା ଅନ୍ୟର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନାରେ ହେଉ, ତୁମ୍ଭେ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଗଲ । ହୁଏ ତ କହିଲ ବା ମନେ କଲ, ମୁଁ ଅନିଚ୍ଛାରେ ଏ କାର୍ଯ୍ୟ କଲି । କିନ୍ତୁ ଭାବ ଦେଖି, ଅନିଚ୍ଛାରେ କଲି ଏ କଥାର ଅର୍ଥ କଅଣ ? ତୁମ୍ଭର ତ କାର୍ଯ୍ୟଟି କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ନ ଥିଲା; ତୁମ୍ଭେ କରିବାରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିଲ କିପରି ? ଇଚ୍ଛା ନ ଥିଲା ନୁହେଁ । ତୁମ୍ଭେ ବରଂ କହି ପାର, ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ୱେ ତୁମ୍ଭେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିଲ । ତାହାର ଅର୍ଥ, ପ୍ରଥମେ ତୁମ୍ଭର କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଇଚ୍ଛା ସେହି ଆଡ଼କୁ ହୋଇ ନ ଥିଲା କି ? ଇଚ୍ଛା ନ ଥାଇ କାର୍ଯ୍ୟଟି କରି ଅଛ କି? କାର୍ଯ୍ୟଟି କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛାର ଉଦ୍ରେକ ଆଦୌ ହୋଇ ନ ଥିଲେ, ତୁମ୍ଭେ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କେବେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିଥାଆନ୍ତ କି ? 

ଠିକ ଆଲୋଚନା କରି ଦେଖ ବୁଝିବ, ଭୟରେ ହେଉ, ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ହେଉ, ଲୋଭରେ ହେଉ ବା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନାରେ ହେଉ, ତୁମ୍ଭେ ପ୍ରଥମେ ମନ ମଧ୍ୟରେ ଇଚ୍ଛାକୁ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଫେରାଇ ଅଛ ଏବଂ ତତ୍ ପରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ଅଛି । ଇଚ୍ଛାଟି ସେହି ଆଡ଼କୁ କରି ନ ଥିଲେ କାର୍ଯ୍ୟଟି କରି ପାରି ନ ଥାଆନ୍ତ ।

ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ କଥା ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କ ମନରେ ହୋଇ ପାରେ । କାର୍ଯ୍ୟତଃ କେବଳ ମନୁଷ୍ୟ ଏକା କରେ ନାହିଁ । ପଶୁପକ୍ଷୀ ପ୍ରଭୃତି ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ବଦା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁ ଅଛନ୍ତି । ଟିକିଏ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖିଲେ ଜଣା ଯିବ, ବୃକ୍ଷଲତାଦି ସ୍ଥାବର ଜୀବମାନଙ୍କର ଜୀବନ ମଧ୍ୟ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ଜୀବନ ପରି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କର୍ମପରମ୍ପରା । ତେବେ ସେମାନେ କଅଣ ସମସ୍ତେ ଆମ୍ଭରି ପରି ଇଚ୍ଛାର ଅଧୀନ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ? ଏ ପ୍ରଶ୍ନର ଅବଶ୍ୟ ସନୋଷଜନକ ଉତ୍ତର ନାହିଁ । ପଶୁପକ୍ଷୀ ପ୍ରଭୃତି ଇତର ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କର ମନର ଗତି କ୍ରିୟାର ମୂଳ ଜାଣିବାର ଅଧିକାର ମନୁଷ୍ୟର ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଇ ନ ପାରେ । ଆମ୍ଭେମାନେ ନିଜ ଅନୁସାରେ ଅପର ମନୁଷ୍ୟର କ୍ରିୟାମାନ ମନର ଗତି ଓ ହୃଦୟର ଭାବ ପ୍ରଭୃତି ଆଲୋଚନା କରି ଯାଉ ଏବଂ ସେହି ମାନଦଣ୍ଡ ଘେନି ଇତର ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କ ମନ ବିଷୟରେ କେତେକ କଥା ଅନୁମାନ କରୁ । ମାତ୍ର ସେହି ଅନୁସାରେ ଯେତିକି ଜଣା ପଡ଼ିବ, ସେତିକିରୁ ମୁଁ ଏଠାରେ କିଞ୍ଚିତ କହିବି ।

ଇତର ଜନ୍ତୁମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଇଚ୍ଛା ବିନା କ୍ରିୟା ନାହିଁ । କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ଭିତରେ ଇଚ୍ଛାର ଉଦ୍ରେକ ହୋଇ ଥିବ । ଇଚ୍ଛା ହୁଏ, ତତ୍‌ପରେ ସେମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ସେ ଇଚ୍ଛାକୁ ନିଜେ ନିଜେ ଚଳାଇବାରେ ଅଧିକାର ସେମାନଙ୍କର ନ ଥାଏ । ଯାହା ଯେତେବେଳେ ଇଚ୍ଛା ହେବାର ତାହା ସମ୍ଭବତଃ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭଗବାନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରି ରଖି ଅଛନ୍ତି । ଏକ ବିଚିତ୍ର ବିଧାନରେ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଯେପରି କି ସବୁ ସେମାନେ କରୁ ଅଛନ୍ତି । ବିଧାତା ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯେପରି କି ତାଙ୍କ ପନ୍ଥା ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରି ରଖି ଅଛନ୍ତି; କାହିଁକି, ସେମାନେ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । ଇଚ୍ଛା ଜନ୍ମେ । ଇଚ୍ଛା ଜନ୍ମିଲେ ତାହା ନିଜେ ନିଜେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୁଏ । 

ସେମାନେ ବିଧାତାଙ୍କର କଳ ପରି । ଆମ୍ଭେ କଳରେ ଚକ ଚଳାଇ ଦେଉ, କଳ ଚାଲେ । ବିଧାତା ସେମାନଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ଚଳାଇ ଦିଅନ୍ତି, ସେମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । କ୍ଷୁଧା ହୁଏ. ଖାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହୁଏ, ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ୱେଷଣ କରିବାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ହୁଏ । ସେମାନେ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟରେ କରନ୍ତି । ପେଟ ପୂରିଗଲେ ବିଶ୍ରାମ କରନ୍ତି । ଡିମ୍ୱ ଦେବାର ସମୟ ହେଲେ ସେମାନେ ପ୍ରକୃତି ନିୟମରେ ଯେପରିକି ବସା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ କୁଟାକାଠି ଖୋଜି ବୁଲନ୍ତି । କୋକିଳର ଡିମ୍ୱ ଦେବା ସମୟ ହେଲେ ସେ ସେହି ସର୍ଗତନ୍ତ୍ରର ନିତ୍ୟ ନିୟମରେ ଚାଳିତ ହୋଇ ଲୁଚି କରି କୁଆ ବସାରେ ଡିମ୍ୱ ରଖି ଦେଇ ଆସେ । ଇତ୍ୟାଦି ।

ମାତ୍ର ଯେ କାରଣରୁ ହେଉ, ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମେ ଇଚ୍ଛାର ଉଦ୍ରେକ ହୁଏ, ପରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ । ଗାଈ ଆମ୍ଭର ଫସଲ ଖାଇବାକୁ ଆସୁଅଛି । ଭୟ ଦେଖାଇ ଦେଲେ ସେ ପଳାଇ ଯାଏ । ତାହାର ଇଚ୍ଛା ହୋଇ ଥିଲା, ଭୟରେ ତାହା ବଦଳି ଗଲା । ଏହି ପରି ବାହାରରୁ କୌଣସି ସାକ୍ଷାତ ବାଧ୍ୟା ନ ପାଇଲେ, ସେମାନଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ବଦଳେ ନାହିଁ । ନିଜେ ଭୂତ ଭବିଷ୍ୟତ ଓ ଫଳାଫଳ ଆଲୋଚନା କରି ସେମାନେ ଇଚ୍ଛା ବଦଳାଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେ ବଳ ବା ଅଧିକାର ସେମାନଙ୍କର ନାହିଁ । 

ସେଥି ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟିର ଆଦ୍ୟକାଳରୁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନକ୍ରିୟା ପରମ୍ପରରେ କୌଣସି ବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖା ଯାଇ ନାହିଁ । ଜୀବନ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କର ପୁରୋଦୃଷ୍ଟି ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ଘାସ ଦେଖିଲେ ଛେଳିର ଖାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହୁଏ । ଲୋକେ ସେହି ଘାସ ଦେଖାଇ ଛେଳିକୁ ହାଣିବାକୁ ନେଇ ଯାଆନ୍ତି । ଘାସ ଦେଖି ଲୋଭରେ ଲୋକଟିର ଅନୁସରଣ କଲା ବେଳେ, ଛେଳି ବିଚାରି ପାରେ ନାହିଁ ଯେ, ହଣା ହେବା ହିଁ ଫଳ ହେବ ।

ତେବେ ବୁଝିଲ, ଇତର ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କର ହୁଏ ତ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ଅଛି । କିନ୍ତୁ, ପୂର୍ବାପର ବିଚାରରେ ବା ପୁରୋଦୃଷ୍ଟି ବଳରେ ସେହି ଇଚ୍ଛାକୁ ସଂଯତ କରିବାର ଅଧିକାର ନାହିଁ । ମନୁଷ୍ୟର ସେହି ଅଧିକାର ହିଁ ବିଶେଷତ୍ୱ । ଜାଣିଥିବ ପୂର୍ବ ବିଚାର ବା ପୁରୋଦୃଷ୍ଟି ବଳରେ ନିଜର ଇଚ୍ଛା ତଥା କ୍ରିୟାକୁ ଯେ ଯେତିକି ସଂଯତ କରିପାରେ, ସେ ସେତିକି ପ୍ରକୃତରେ ମନୁଷ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ । ତାହାର ଚରିତ୍ର ସେତିକି ଦୃଢ଼ ଓ ଉନ୍ନତ । 

ଚରିତ୍ର କଥାଟି ଅନେକ ଦିନୁ ଶୁଣିଥିଲ: ଚରିତ୍ର ଭଲ କରିବାକୁ ହେବ; ଚରିତ୍ର ମାନବର ସର୍ବସ୍ୱ; ଚରିତ୍ର ନ ଥିଲେ ଜୀବନର ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ; ପ୍ରଭୃତି ଉପଦେଶ ସମସ୍ତେ ଶୁଣିଅଛ । ମାତ୍ର ସେ ଚରିତ୍ର କି ବସ୍ତୁ ? ମାନବ ଜୀବନରେ ତାହାର ପ୍ରକୃତି ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରା ଯିବ ? ଅନେକେ ଏ ସବୁ ସ୍ପଷ୍ଟତଃ ଜାଣି ନ ଥିବେ । ମୋଟାମୋଟି ଅଳ୍ପ କଥାରେ ମନେ ରଖ, ସୁସଂଯତ ଇଚ୍ଛା ଶକ୍ତି ହିଁ ଚରିତ୍ର ।

ବି. ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ପତ୍ରିକାର ୨ୟ ଖଣ୍ଡରେ, ୮ମରୁ ୧୨ଶ ସଙ୍ଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରେ, ୧୯୧୭, ମସିହାରେ ଛପା ଯାଇ ଥିଲା । ଏହା ମୂଳତଃ ସତ୍ୟବାଦୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର କେତେକ ଉଚ୍ଚ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଥିବା ଉପଦେଶରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ ।