ଶ୍ରମ ଓ ଶିକ୍ଷା - ୨

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

୧୯୧୫ରେ ଆମେରିକାର ଏକ କଲେଜରେ କାଠ କାମ ଶିକ୍ଷା (ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍)

ଆମେରିକାରେ ଶୁଣାଯାଏ, ଛାତ୍ରମାନେ ପରିଶ୍ରମ କରି ଆପଣାର ଜୀବିକା ଓ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟୟ ଅର୍ଜନ କରିଥା'ନ୍ତି । ତେବେ ଏହା ଯେ କେତେ ଦୂର ସେ ଦେଶରେ ବ୍ୟାପିଛି ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ କିପରି ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି, ତାହା କୁହା ଯାଇ ନ ପାରେ । ଭାରତରେ ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଯେ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ତାହା ସମସ୍ତେ ସ୍ୱୀକାର କରିବେ । ଭାରତର ଅବସ୍ଥା ଏହା ଲୋଡୁଛି ।

ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ଯେବେ କୌଣସି ଠାରେ ସର୍ବାଗ୍ରେ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ ହେବା ଦରକାର, ତାହା ଓଡ଼ିଶାରେ । ଅର୍ଥାଭାବରେ ଆଜି କେତେ ଛାତ୍ର ପଢ଼ିବାର ସୁଯୋଗ ନ ପାଇ ପଲ୍ଲୀର ଜଡ଼ତା ଅନ୍ଧାକାରରେ ସଢ଼ୁ ଅଛନ୍ତି । କେତେ ଅନ୍ୟର ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡ଼ିବାରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହେଉଛନ୍ତି । କେତେ ବହୁ କଷ୍ଟରେ ଖଣ୍ତେ ଦୂର ଯାଇ ଥକି ପଡ଼ୁଛନ୍ତି । ସର୍ବଦା ଚିନ୍ତା ଉଦ୍‌ବେଗ ଓ ଅଭାବର ତାଡ଼ନାରେ ସେମାନେ ଦବି ଯାଉଛନ୍ତି । ହୃଦୟଗତ ଭାବର ବିକାଶ ହେଉ ନାହିଁ, ପ୍ରାଣର ସ୍ଫୂର୍ତ୍ତି ହେଉ ନାହିଁ । ଏଭଳି ଅବସ୍ଥାରେ କିଛି ପାଠ ପଢ଼ି, କେବଳ ଶ୍ୱାନଜୀବିକା ଚାକିରୀରେ ପେଟ ପୋଷିବା ଅପେକ୍ଷା, ପାଠ ନ ପଢି ବିଲରେ କୋଡ଼ି ହାଣି ବଞ୍ଚିବା ଶତଗୁଣ ଶ୍ରେୟସ୍କର ।

ଅବଶ୍ୟ ଶ୍ରମ ଓ ଶିକ୍ଷାର ସଂଯୋଗ ବଡ଼ ସହଜ କଥା ନୁହେଁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଶିକ୍ଷା ବିଧାନରେ ଏହା କେତେ ଦୂର ସମ୍ଭବ ବା ସୁସାଧ୍ୟ, ସହଜରେ କହି ହେଉ ନାହିଁ । ପଟାଭେଲ ସାହେବ ଏ ବିଷୟରେ ସେତେ ଦୂର କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ନାହାନ୍ତି । ଏଥି ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ଶ୍ରମର ସମ୍ମିଳନ ଲାଗି ଚେଷ୍ଟା ଉଦ୍ୟମ କରା ହୋଇ ଥିଲା । ଚାଷ, ବଗିଚାକାମ, ଲୁଗା ଓ ସତରଞ୍ଜିବୁଣା, ବଢେଇ କାମ,  ଆଦି ପିଲାମାନେ କରି ତାଙ୍କୁ ପଇସା ମିଳୁ ଥିଲା । ଏପରି କି ରେଳଷ୍ଟେସନରୁ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ବୋଝ ବୋହିବାରେ ସେମାନେ କୁଣ୍ଠିତ ହେଉ ନ ଥିଲେ । ଦୁଃଖର କଥା, ଏ ପରୀକ୍ଷାରେ ଅଧିକ ଦୂର ଅଗ୍ରସର ହେବା ଲାଗି ସମୟ ଓ ସୁବିଧା ମିଳିଲା ନାହିଁ ।

କୌଣସି ନୂତନ ବିଷୟର ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ହେଲେ, ସେଥିରେ ବହୁ ଅର୍ଥ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ହେବ । ପ୍ରଥମେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା, ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେବାକୁ ହେବ ନାହିଁ । ଏତକ ଦମ୍ଭ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ସାହସ ନ ଥିଲେ ନୂତନ ବିଷୟକ ପରୀକ୍ଷାରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ବୃଥା । ସତ୍ୟବାଦୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସରକାରୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନ ଆସି ବରାବର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ହୋଇ ରହିଥିଲେ, ଏ ପରୀକ୍ଷା ଲାଗି ବୋଧ ହୁଏ ଆଉ ଟିକିଏ ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗ ମିଳି ଥାଆନ୍ତା ।

(ସମାଜ, ତା ୨୯-୧-୧୯୨୭)