ଗୁରୁଶିଷ୍ୟ - ୧

ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

ବ୍ରିଟିଶ ଆର୍ଟ ରକ୍ ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ 'କିଙ୍ଗ୍ କ୍ରିମ୍‌ଶନ୍‌'ର ଆଲବମ  'ଡିସିପ୍ଲିନ୍'ର ମଲାଟ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ପ୍ରିୟ ଶିଶୁମାନେ ! 

ତୁମ୍ଭେମାନେ ଦେଶର ନାନା ସ୍ଥାନରୁ ପାଠ ପଢିବା ପାଇଁ ଏଠାରେ ଆସି ରୁଣ୍ଡ ହୋଇଅଛ । ଆଜି ତୁମ୍ଭେ ଶିଶୁ, ବାଳକ, ତରୁଣ - କାଲି ବଡ଼ ହେବ, ସଂସାର କରିବ, ସଂସାରର ନାନା କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ, ସମାଜରେ ତୁମ୍ଭର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନ ହେବ, ଶିକ୍ଷା ପାଇ ସମାଜରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉପଯୁକ୍ତ ଲୋକ ହେବ । ସେଥି ପାଇଁ ତୁମ୍ଭେମାନେ ଏଠାକୁ ପଠା ହୋଇ ଅଛ । ତୁମ୍ଭେମାନେ ଆଜି ଏ ତରୁଣ ବୟସରେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ଶାସନରେ ଅଛ । ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଶିଷ୍ୟ ହୋଇଅଛ । 

ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ଶାସକ, ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ଗୁରୁ । ତୁମ୍ଭେମାନେ ସମସ୍ତେ ଆଜି ନିଜଠାରୁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ବଡ଼ ବୋଲି ବିଚାରୁ ଅଛ । ଆମ୍ଭେମାନେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ଅଧିଷ୍ଠାନରେ ବସି ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଗଢ଼ୁଅଛୁ ବୋଲି ବିଚାରୁ ଅଛୁ । ଆମ୍ଭେମାନେ ମନୁଷ୍ୟ । ଅସଙ୍ଖ୍ୟ ତୃଟି ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଜୀବନରେ ରହି ଅଛି । ତଥାପି ତୁମ୍ଭେମାନଙ୍କ ତୃଟି ଦେଖିଲେ ପଦେ ପଦେ ତାହା ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମ୍ଭର ଜୀବନକୁ ନିୟମିତ କରୁଅଛୁ । 

କିନ୍ତୁ ଏ କଥା ସବୁବେଳେ ମନେ ରଖିଥିବ ଶିଶୁମାନେ । ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ଜୀବନ ନିୟମିତ କଲାବେଳେ, ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ତୃଟି ଦେଖି ତୀବ୍ର ଶାସନ କଲା ବେଳେ, ଆମ୍ଭେମାନେ ନିଜର ଦାୟିତ୍ୱ ଭୁଲୁ ନାହୁଁ, ନିଜର ନଗଣ୍ୟତା ବିସ୍ମୃତ ହେଉ ନାହୁଁ । ଆମ୍ଭେମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଏକ ପ୍ରକାର ପରିଗଣିତ ହୋଇଅଛି । ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କର ଶିଶୁଜୀବନ ଆଜି ସମ୍ଭାବନାରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ । ଆମ୍ଭେମାନେ ଜୀବନରେ ଯାହା ହେବାର ତାହା ଏକ ପ୍ରକାର ହୋଇ ସାରିଛୁ । ତୁମ୍ଭେମାନେ ଭବିଷ୍ୟତରେ କ'ଣ ହେବ, କିଏ କହିପାରେ ? ହୁଏ ତ ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କ ଭିତରେ କେହି ବୁଦ୍ଧ, ଶଙ୍କର, ଚୈତନ୍ୟ କେହି ବା ଅଶୋକ, ସିକନ୍ଦର ଥାଇ ପାରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ନଗଣ୍ୟ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଆଜି ତୁମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଶାସନ କରିବାର ଭାର ଭଗବାନ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଦେଇ ଅଛନ୍ତି । 

ସେହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧନରେ ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଶାସନ କରୁଅଛୁ, ତୁମ୍ଭର ତୃଟି ଦେଖାଉ ଅଛୁ, ଦୋଷରେ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରୁ ଅଛୁ, ପ୍ରମାଦରେ ସଂଶୋଧନର ପନ୍ଥା ଦେଖାଇ ଦେଉ ଅଛୁ । କଦାପି ବିଚାର ନାହିଁ, ଆମ୍ଭେମାନେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ମନୁଷ୍ୟତା ଲାଭ କରି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଶାସନ କରୁ ଅଛୁ । ଅତି ଭୟରେ, ଭକ୍ତିରେ, ଆଦରରେ ଆମ୍ଭେ ଏଠାରେ ସେହି ଈଶ୍ୱରଦତ୍ତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଯତ୍‌କିଞ୍ଚିତ ସମାଧାନ କରି ପାରିଲେ କୃତାର୍ଥ ହେବୁ ବୋଲି ବିଚାରୁ ଅଛୁ । କାଲି ତୁମ୍ଭେ ବଡ଼ ହୋଇ ଯେତେବେଳେ ପଛକୁ ଚାହିଁବ, ସେତେବେଳେ ହୁଏତ ଆମ୍ଭ ଜୀବନରେ ବହୁତ ଅପୂର୍ଣ୍ଣତା, ତୃଟି ଓ ପ୍ରମାଦ ଦେଖି ପାରିବ । କିନ୍ତୁ ମନେ ରଖ, ଏ କଥା ମୁଁ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଅନେକ ଥର କହି ଅଛି, ହୃଦୟର ଆବେଗରେ ଆମ୍ଭେମାନ ତୁମ୍ଭର ସେହି ଦିନକୁ ଚାହିଁ ବସି ଅଛୁ । ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟର ଏହି ସମ୍ୱନ୍ଧ ଘେନି ପ୍ରାଚୀନ ପୁରୁଷମାନେ କହିଅଛନ୍ତି -

"ସବତ୍ର ଜୟ ମନ୍ୱିଷେ୍ୟତ୍

    ଶିଷ୍ୟାଦିଚ୍ଛେତ୍ ପରାଜୟମ।"

ଅର୍ଥାତ୍ 

"ଲୋକ ସବୁଠାରେ ଜୟ ଅନ୍ୱେଷଣ କଲେ ମଧ୍ୟ ଶିଷ୍ୟଠାରୁ ପରାଜୟ ଇଚ୍ଛା କରେ ।

 ଶିଷ୍ୟକୁ ଆପଣାଠାରୁ ସର୍ବଗୁଣରେ ବଡ଼ ଦେଖିଲେ ଲୋକ କୃତାର୍ଥ ହୁଏ ।

ଏ ସବୁ କଥା ବଝିଲେ ମଧ୍ୟ, କାର୍ଯ୍ୟରେ ବିଧିନର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ଆମ୍ଭେ ତୁମ୍ଭର ଶାସକ ଓ ଗୁରୁ । ଭବିଷ୍ୟତରେ ତୁମ୍ଭର ଯେ ସମ୍ଭାବନା ଥାଉ ନା କାହିଁକି, ତୁମ୍ଭର ସେ ଭବିଷ୍ୟତ ଆଜି ଆମରି ହାତରେ ଗଢ଼ା ହେବ । ଏପରି ସ୍ଥଳରେ ତୁମ୍ଭର ଆମ୍ଭର ଗୁରୁଶିଷ୍ୟ ସମ୍ୱନ୍ଧ ଭଲ କରି ବୁଝି ରଖିବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ତୁମ୍ଭେମାନେ ବାଳକ । ଏଠାରେ ବେଳେବେଳେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ହାତରେ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ପାଇବାକୁ ହୁଏ, ଦୁଃଖ ସହିବାକୁ ହୁଏ । ସେ ଦଣ୍ଡର ଅର୍ଥ ତୁମ୍ଭେମାନେ ବେଳେବେଳେ ବୁଝ ନାହିଁ । ଦାୟିତ୍ୱ ଘେନି ତୁମ୍ଭେମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଇ ଆମ୍ଭେମାନେ ଯେ ମର୍ମବେଦନା ଭୋଗ କରୁ, ତାହା ତୁମ୍ଭେ ଜାଣ ନାହିଁ । ହୁଏତ ମନେ ମନେ ବିଚାର କର - "ଓଃ। କି ଦୁଃଖ କି ଯନ୍ତ୍ରଣା । ପିତା ମାତା ଅଭିଭାବକ ଆମଙ୍କୁ କି କଷ୍ଟରେ ପକାଇଅଛନ୍ତି ।"

ମାତ୍ର ଟିକିଏ ବିଚାର କରି ଦେଖ, ଏ ଦୁଃଖ ତୁମ୍ଭର ଆଜି ଜୀବନରେ ନୂଆ ନୁହେଁ । ଏହା ଯଦି ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ, ତେବେ ଭଗବାନଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହିଁ ଜୀବନ । ଆଜି ତୁମ୍ଭେ ନିତାନ୍ତ ଦୁଗ୍‌ଧପୋଷ୍ୟ ଶିଶୁ ନୁହଁ । ଟିକିଏ ବଡ଼ ହୋଇ ଅଛ । ମନର ବିକାଶ ପାଇଁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସି ଅଛ । 

କିନ୍ତୁ ତୁମ୍ଭେ ନିଜ ନିଜର ଶରୀରକୁ ଚାହିଁ । ତୁମ୍ଭର ଏ ହସ୍ତ ପଦ ଅବୟବ, ଏ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଏ ଶରୀର, ଗୋଟିଏ ଦିନର ଫଳ ନୁହେଁ । ତୁମ୍ଭେ ଯେଉଁ ଦିନ ଜନ୍ମ ହୋଇ ପୃଥିବୀରେ ପଡ଼ିଥିଲ, ସେହି ଦିନଠାରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେତେ ରୋଗ ଦୁଃଖ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଯାତନା ଭିତରେ ବଢ଼ି ଅଛ, ତାହାର ଇୟତ୍ତା ନାହିଁ। ଆଜି ସୁଦୃଢ଼ ହସ୍ତ-ପଦ-ଅବୟବ ଘେନି ତୁମ୍ଭେ ସଂସାରରେ ବିଚରଣ କରୁଅଛ । କିନ୍ତୁ ଅବୟବର ଏ ଦୃଢ଼ତା, ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ସଞ୍ଚରଣ କରିବାର ଏ ଶକ୍ତି, ତୁମ୍ଭର କିପରି ହେଲା କେବେ ଭାବିଛ କି ? 

ଆଜି ତୁମ୍ଭର ମନ ଚଞ୍ଚଳ, ତୁମ୍ଭେ ସବୁବେଳେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଲୋଡ଼ୁ ଅଛ, ତେଣୁ ସବୁ ଶାସନ ଲୋଡ଼ା ହେଉ ଅଛି । ତୁମ୍ଭେ ବିଚାରୁ ଅଛ, ତୁମ୍ଭର ଯାହା ଇଚ୍ଛା, ତୁମ୍ଭେ ତାହା କରି ଯିବ । ଅନ୍ୟ କେହି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ କିଛି କହିଲେ, ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ସୁଖ ଲାଗୁ ନାହିଁ । ବେଳେବେଳେ ବିଚାରୁଛ, ତୁମ୍ଭ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବାଧା ଦେବାର କାହାରି ଅଧିକାର ନାହିଁ । ଏ ଭାବ ତୁମ୍ଭର ଆଜି ହୋଇ ନାହିଁ, ଜୀବନରେ ଶାସନ କେବଳ ଆଜି ତୁମ୍ଭର ଦରକାର ହୋଇ ନାହିଁ । ଟିକିଏ ଭାବିଲେ ଦେଖି ପାରିବ, ଜୀବନର ପ୍ରଥମରୁ ସବୁବେଳେ ତୁମ୍ଭେ ଶାସନରେ ବଢ଼ୁ ଅଛ । ପଦେ ପଦେ ତୁମ୍ଭର ସ୍ୱାଧୀନ ବୃତ୍ତି ଧକ୍‌କା ପାଉ ଅଛି । ତୁମ୍ଭର ଏ ସମସ୍ତ ଜୀବନ ଯେପରି କି ଗୋଟିଏ ଶାସନା ତାଡ଼ନାର ଅନନ୍ତ ଲୀଳା ।

କଥାଟି ବୋଧହୁଏ ଭଲ ବୁଝିଲ ନାହିଁ । ବିଚାର କର -  ହ୍ରସ୍ୱ, ଦୁର୍ବଳ, କୋମଳ ହସ୍ତପଦ ଘେନି ଯେତେବେଳେ ତୁମ୍ଭେ ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରଥମେ ପଡ଼ିଲ, ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ହସ୍ତ-ପଦ ଚଳାଇଲ, ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ ଏହି କଠୋର ତାଡ଼ନା ତୁମ୍ଭର ହସ୍ତ-ପଦକୁ ସବଳ ଓ ସୁଦୃଢ଼ କରି ଅଛି । ପୃଥିବୀରେ ପଡ଼ିବା ମାତ୍ରେ ତୁମ୍ଭେ ଅବୟବର ସ୍ୱାଧୀନ ଲୀଳାରେ ପୃଥିବୀ ଉପରେ ହସ୍ତପଦ ଆଘାତ କଲ। । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଡ଼ନା । ପୃଥିବୀ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତୁମ୍ଭର ସେ କଠୋର ପଦାଘାତକୁ ଶାସନ କରେ । ତୁମ୍ଭେ ପଦାଘାତ କରି ସାରି ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ କାନ୍ଦି ଉଠିଲ । ବୋଧହୁଏ ବିଚାରି ଥିଲ, 'ଓଃ କି ଦୁଃଖ ! ମୋର ହସ୍ତପଦର ସ୍ୱାଧୀନକ୍ରୀଡ଼ାରେ ଏକି ଅବୈଧ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ?" 

କିନ୍ତୁ ସେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ନ ଥିଲେ, ଏହି ପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଙ୍ଗ-ଚାଳନାରେ ପ୍ରକୃତି ତୁମ୍ଭକୁ ତାଡ଼ନା କରି ନ ଥିଲେ, ତୁମ୍ଭର ହସ୍ତପଦ ସବଳ ହୋଇ ନ ଥାଆନ୍ତା । ସେତିକି ନୁହେଁ, ପୁଣି ଦେଖ । କିଛି ଦିନ ପରେ ତାଡ଼ନା ସହି ସହି ତୁମ୍ଭେ ଯେତେବେଳେ ମୁଣ୍ଡ ଉଠାଇ ଛିଡ଼ା ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲ, ସେତେବେଳେ ପ୍ରକୃତି ତୁମ୍ଭର ସେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସହିଲେ ନାହିଁ । ତୁମ୍ଭେ ବାରମ୍ୱାରା ଉଠି ପଡ଼ିଲ । ପ୍ରକୃତି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ତୁମ୍ଭ ସ୍ୱାଧୀନତାରେ ବାରମ୍ୱାର ଶାସନ କଲେ । ସେ ଶାସନର ଦୁଃଖ ସହି ତୁମ୍ଭେ କ୍ରମେ ହସ୍ତପଦାଦିର ଯେ ସ୍ୱାଧୀନ ବ୍ୟବହାର ଲୋଡୁ ଥିଲ, ତାହା କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇ ଅଛ । 

ସେଥି ପାଇଁ କହେ ଯେ, ସେ ଶାସନର ଦୁଃଖ ସହି ସହି ତୁମ୍ଭେ କ୍ରମେ କ୍ରମେ ହସ୍ତପଦାଦିର ଯେ ସ୍ୱାଧୀନ ବ୍ୟବହାର ଲୋଡ଼ୁଥିଲ, ତାହା କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇ ଅଛ । ସେଥି ପାଇଁ କହେ, ତାଡ଼ନା ବିନା, ଶାସନ ବିନା ସ୍ୱାଧୀନତା ନାହିଁ । ଶାସନର ସଞ୍ଜମ ନ ଥିଲେ, ସ୍ୱାଧୀନତା ଗୋଟିଏ ବିଶୃଙ୍ଖଳ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତା । ସେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତାରେ ଜୀବନର ଗଠନ ଅସମ୍ଭବ ।

ବି.ଦ୍ର.- ଏହି ଲେଖାଟି ଗୋପବନ୍ଧୁ ସତ୍ୟବାଦୀ ସ୍କୁଲରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ବକ୍ତୃତାରୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ସଙ୍ଗୃହିତ ତଥା 'ସତ୍ୟବାଦୀ' ପତ୍ରିକାର ୨ୟ ଖଣ୍ଡର ୧ମ ଓ ୨ୟ ସଙ୍ଖ୍ୟାରେ, ୧୯୧୬ ମସିହାରେ, ପ୍ରକାଶିତ ।